Νεολιθική: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από archaeology
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση
← Παλαιότερη επεξεργασίαΝεότερη επεξεργασία →
ΟπτικήΚώδικας wiki
Γραμμή 45: Γραμμή 45:
|
|
|-
|-
| [[Nanzhuangtou]]
| [[Νανζουανγκτού]] (Nanzhuangtou)
| Χεμπέι, Κίνα
| Χεμπέι, Κίνα
| 9500
| 9500
Γραμμή 69: Γραμμή 69:
| ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός του [[πολιτισμός Κούντα|πολιτισμού Κούντα]] (Kunda)
| ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός του [[πολιτισμός Κούντα|πολιτισμού Κούντα]] (Kunda)
|-
|-
| [[Ασικλί Χογιούκ]]
| [[Ασικλί Χογιούκ]] (Aşıklı Höyük)
 
| Κεντρική Ανατολία, Τουρκία
| Κεντρική Ανατολία, Τουρκία
| 8200
| 8200
Γραμμή 75: Γραμμή 76:
| αντιστοιχεί στην E/MPPNB του Λεβάντε
| αντιστοιχεί στην E/MPPNB του Λεβάντε
|-
|-
| [[Nevali Cori]]
| [[Νεβάλι Κόρι]] (Nevalı Çori)
 
| Τουρκία
| Τουρκία
| 8000
| 8000
Γραμμή 81: Γραμμή 83:
|
|
|-
|-
| [[Bhirrana]]
| [[Μπιρχάνα]] (Bhirrana)
| Ινδία
| Ινδία
| 7600
| 7600
| 7200
| 7200
| [[Hakra Ware culture|Κουλτούρα Hakra]]
| [[Πολιτισμός της κεραμεικής Χάκρα]] (Hakra Ware culture]
|-
|-
| [[Πολιτισμός Pengtoushan]]
| [[Πολιτισμός Πενγκτουσάν]] (Pengtoushan)
| Κίνα
| Κίνα
| 7500
| 7500
Γραμμή 111: Γραμμή 113:
|
|
|-
|-
| [[Chogha Bonut]]
| [[Τσογκά Μπόνουτ]] (Chogha Bonut)
| Ιράν
| Ιράν
| 7200
| 7200
Γραμμή 117: Γραμμή 119:
|
|
|-
|-
| [[Jhusi]]
| [[Τζουσί]] (Jhusi)
| Ινδία
| Ινδία
| 7100
| 7100

Αναθεώρηση της 15:07, 18 Νοεμβρίου 2025

Η νεολιθική περίοδος αντιπροσωπεύει μια από τις πιο σημαντικές μεταβάσεις στην ανθρώπινη ιστορία, σηματοδοτώντας τη στροφή από την κυνηγετική-συλλεκτική οικονομία σε μια παραγωγική βάση βασισμένη στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο όρος "νεολιθική επανάσταση", εισαγόμενος από τον Βηρ Γκόρντον Τσάιλντ το 1936, περιγράφει αυτή τη μεταμόρφωση ως ραγδαία και ριζική[1], αλλά οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι ήταν μια σταδιακή διαδικασία, συχνά με αντιστροφές και τοπικές προσαρμογές[2]. Αυτή η περίοδος, που ξεκινά περίπου το 10.000 ΠΚΕ στη Μέση Ανατολή, εξαπλώθηκε παγκοσμίως, επηρεάζοντας την κοινωνική οργάνωση, την τεχνολογία και το περιβάλλον.

Χρονολογήσεις και γεωγραφική εξάπλωση

Η νεολιθική ξεκίνησε στο Λεβάντε και τη Μέση Ανατολή γύρω στο 10.000 ΠΚΕ, με την εξημέρωση φυτών όπως το σιτάρι και το κριθάρι, και ζώων όπως τα πρόβατα και οι αγελάδες[3]. Στην Ευρώπη, η εξάπλωση έγινε μέσω δύο κύριων δρόμων, του Δούναβη (Βαλκάνια-Κεντρική Ευρώπη, 6500–5800 ΠΚΕ) και της Μεσογείου (θαλάσσια διαδρομή προς Ιβηρική, 5600 ΠΚΕ)[4] Στην Ασία, όπως στην περιοχή Ταϊχού (Taihu) της Κίνας, η νεολιθική εμφανίζεται από το 7000 ΠΚΕ με πολιτισμούς όπως ο Majiabang και ο Liangzhu[5] Στο Ιράν, η μετάβαση από επιπαλαιολιθική σε νεολιθική σημειώνεται γύρω στο 8000 ΠΚΕ, σύμφωνα με τη ζωοαρχαιολογική έρευνα[6]. Στη Σικελία, η εμφάνιση της γεωργίας είναι το αποτέλεσμα της θαλάσσιας διασποράς, ξεκινώντας από το τέλος του 7000 ΠΚΕ[7]. Η εξάπλωση δεν ήταν ομοιόμορφη, με στασιμότητα και επανεκκινήσεις, λόγω κλιματικών αλλαγών και κοινωνικών παραγόντων[8] Σε παγκόσμιο επίπεδο, η νεολιθική διαρκεί μέχρι το 2000 ΠΚΕ σε ορισμένες περιοχές, με τοπικές διακυμάνσεις λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών.

Από την κυνηγετική-συλλεκτική ζωή στη γεωργία και την κτηνοτροφία

Η μετάβαση, γνωστή ως "νεολιθική επανάσταση", δεν ήταν πάντα πλεονεκτική. Οι πρώτοι γεωργοί αντιμετώπιζαν χαμηλές αποδόσεις, κινδύνους και αυξημένη εργασία, ενώ οι κυνηγοί-συλλέκτες είχαν καλύτερη διατροφή και λιγότερες ασθένειες[9]. Στο Ιράν, η στροφή προς πρόβατα και κατσίκες σημειώνεται γύρω στο 8000 ΠΚΕ, με στοιχεία διαχείρισης σε σπήλαια όπως το Χότου (Hotu)[10]. Στη Σικελία, άγρια φυτά όπως βελανίδια και σταφύλια κυριαρχούσαν στη μεσολιθική, ενώ καλλιεργημένα εμφανίζονται στη Βραχοσκεπή του Ούτζο (Grotta dell’Uzzo) περίπου στο 6000 ΠΚΕ[11]. Οι αιτίες περιλαμβάνουν κλιματικές πιέσεις (π.χ. Νεότερη Δρυάς), πληθυσμιακή αύξηση και κοινωνικούς παράγοντες όπως οι γιορτές και ο ανταγωνισμός[12] Η θεωρία της οικοθέσης (Niche Construction)[13] υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι διαμόρφωναν ενεργά το περιβάλλον τους, ωστόσο υπήρξαν αντιστροφές, όπως στους Νατούφιους[14]. Στην Ευρώπη, η μετάβαση περιελάμβανε ανάμειξη με τοπικούς κυνηγούς, με γενετικά στοιχεία που δείχνουν κυρίως ανατολική προέλευση[15].

Τεχνολογικές καινοτομίες

Η νεολιθική εισήγαγε εργαλεία από λειασμένο λίθο, κεραμεική και συστήματα αποθήκευσης. Στην Ευρώπη, η κεραμεική ποικίλλει, με στυλ όπως γραμμική ταινιωτή κεραμεική (LBK) που δείχνουν δίκτυα ανταλλαγών[16]. Στην Κίνα, τα δίκτυα των αρχαιολογικών θέσεων δείχνουν εξέλιξη από τον πολιτισμό Ματσιαμπάνκ (Majiabang) στον πολιτισμό Λιανγκτσού (Liangzhu), με σταθερή δομή δικτύων[17] Στη Σικελία, η εξάπλωση οψιανού από το ηφαιστειογενές νησί Λίπαρι κορυφώνεται στο 5000 ΠΚΕ, συνδεδεμένη με εμπόριο[18]. Καινοτομίες όπως ο τροχός και το άροτρο εμφανίζονται αργότερα, γύρω στο 4000 ΠΚΕ, ενισχύοντας την κινητικότητα[19]. Η εξημέρωση φυτών και ζώων ήταν αργή, με ασυνείδητη επιλογή χαρακτηριστικών[20].

Κοινωνική οργάνωση και κοινωνικές αλλαγές

Οι νεολιθικές κοινωνίες ήταν ρευστές, με υψηλή κινητικότητα και μη-ιεραρχικές δομές ("acephalous")[21]. Στην Ευρώπη, υπήρχαν διατοπικά δίκτυα[22], με κοινωνική ρευστότητα και έμφαση σε συναινετικές αποφάσεις[23]. Στην Κίνα, τα δίκτυα αρχαιολογικών θέσεων δείχνουν ομοιογενή δομή, με σταθερή εξέλιξη, αλλά και πτώση στο Μακιάο (Maqiao)[24] Η γεωργία οδήγησε σε ανισότητες, αλλά χωρίς μόνιμη ιεραρχία, με στοιχεία βίας αλλά όχι κυριαρχίας[25]. Ταφές δείχνουν μετάβαση από ατομικές σε συλλογικές, χωρίς σαφή συγγένεια[26] Στο Ιράν, η ζωοαρχαιολογική έρευνα υποδηλώνει τοπική διαχείριση των ζώων[27].

Παραδείγματα

Στη Σικελία, η νεολιθική φτάνει μέσω θαλάσσης, με στοιχεία στη βραχοσκεπή του Ούτζο (Grotta dell’Uzzo) από το 6500 ΠΚΕ και εξάπλωση οψιανού[28] Στην Ευρώπη, η ο πολιτισμός της ταινιωτής κεραμικής LBK (5350 ΠΚΕ) υποδεικνύει οικισμούς με μακριά σπίτια και χαμηλή ανάμειξη με κυνηγούς[29] Στο Ιράν, η μετάβαση στο Σπήλαιο Χότου Hotu Cave δείχνει στροφή προς εξημερωμένα ζώα (πρόβατα/κατσίκες) περίπου στο 8000 ΠΚΕ[30] Στα Βαλκάνια, χρονολογίες από την Οχρίδα δείχνουν μόνιμους οικισμούς από το 5000 ΠΚΕ[31]. Όλες οι παραδειγματικές περιπτώσεις δείχνουν ποικιλία, με κοινά θέματα κινητικότητας και προσαρμογής.

Η νεολιθική περίοδος δεν ήταν απλή επανάσταση, αλλά πολύπλοκη εξέλιξη με κοινωνικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Παρά τις προκλήσεις, έθεσε τις βάσεις για σύγχρονους πολιτισμούς, με έμφαση σε ρευστές κοινωνίες και δίκτυα[32]. Μελλοντικές έρευνες, με γενετικά και αρχαιολογικά δεδομένα, θα εμβαθύνουν περαιτέρω σε αυτές τις μεταβάσεις.

Αρχαιολογικές θέσεις

όνομα τοποθεσία πρώιμη χρονολόγηση (ΠΚΕ) ύστερη χρονολόγηση (ΠΚΕ) σχόλια
Τελ Καραμέλ (Tell Qaramel) Συρία 10.700 9400
Σπήλαιο Φράγχθι Ελλάδα 10.000 επανεγκατάσταση μεταξύ του 7500 και 6000 ΠΚΕ
Γκεμπεκλί Τεπέ Τουρκία 9600 8000
Νανζουανγκτού (Nanzhuangtou) Χεμπέι, Κίνα 9500 9000
Βύβλος Λίβανος 8800 7000
Ιεριχώ (Τελλ ες-Σουλτάν) Δυτική Όχθη 9500 προέρχεται από την πρώιμη Επιπαλαιολιθική Νατούφιος πολιτισμός
Οικισμός Πούλλι (Pulli) Εσθονία 8500 5000 ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός του πολιτισμού Κούντα (Kunda)
Ασικλί Χογιούκ (Aşıklı Höyük) Κεντρική Ανατολία, Τουρκία 8200 7400 αντιστοιχεί στην E/MPPNB του Λεβάντε
Νεβάλι Κόρι (Nevalı Çori) Τουρκία 8000
Μπιρχάνα (Bhirrana) Ινδία 7600 7200 Πολιτισμός της κεραμεικής Χάκρα (Hakra Ware culture]
Πολιτισμός Πενγκτουσάν (Pengtoushan) Κίνα 7500 6100 κατάλοιπα ρυζιού χρονολογημένα στο 8200–7800 ΠΚΕ
Τσαταλχογιούκ Τουρκία 7500 5700
Μεντές Τεπέ και Καμίλτεπε (Mentesh Tepe και Kamiltepe) Αζερμπαϊτζάν 7000 3000
Αΐν Γκαζάλ Ιορδανία 7250 5000
Τσογκά Μπόνουτ (Chogha Bonut) Ιράν 7200
Τζουσί (Jhusi) Ινδία 7100
Μότσα Ισραήλ 7000
Ganj Dareh Ιράν 7000
Λαχουραντέβα (Lahuradewa) Ινδία 7000 παρουσία καλλιέργειας ρυζιού, κεραμεικής κ.ά.
Jiahu Κίνα 7000 5800
Κνωσός Κρήτη 7000
Χοιροκοιτία Κύπρος 7000 4000
Mehrgarh Πακιστάν 7000 5500 ακεραμεικός αλλά περίτεχνος πολιτισμός με πλινθόκτιστα σπίτια, γεωργία κ.λπ.
Σέσκλο Ελλάδα 6850 με περιθώριο σφάλματος 660 ετών
Horton Plains Σρι Λάνκα 6700 καλλιέργεια βρώμης και κριθαριού ήδη από το 11.000 π.Χ.
Ποροντίν (Porodin, North Macedonia) Βόρεια Μακεδονία 6500
Σπήλαια Padah-Lin Μιανμάρ 6000
Petnica Σερβία 6000
Βίντσα-Μπέλο Μπρντο (Vinča-Belo Brdo) Σερβία 5700
Pločnik Σερβία 5500 4700 Πρώιμα χάλκινα εργαλεία στην Ευρώπη
Στάρα Ζαγόρα Βουλγαρία 5500
Πολιτισμός Cucuteni–Trypillian Ουκρανία, Μολδαβία, Ρουμανία 5500 2750
Tell Zeidan βόρεια Συρία 5500 4000
Σύμπλεγμα Σπηλαίων Tabon Κεζόν, Παλαουάν, Φιλιππίνες 5000 2000
Πολιτισμός Hemudu Κίνα 5000 4500
Μνημειακοί Ναοί της Μάλτας Μάλτα 3600
Knap of Howar και Skara Brae Όρκνεϊ, Σκωτία 3500 3100
Brú na Bóinne Ιρλανδία 3500
Lough Gur Ιρλανδία 3000
Οικισμός Shengavit Αρμενία 3000 2200
Πολιτισμός Norte Chico βόρεια ακτή Περού 3000 1700
Tichit κεντρική–νότια Μαυριτανία 2000 500
Οαχάκα Νοτιοδυτικό Μεξικό 2000 μόνιμα νεολιθικά χωριά είχαν ήδη ιδρυθεί έως το 2000 ΠΚΕ
Lajia Κίνα 2000
Περίοδος κεραμεικής Mumun Κορεατική Χερσόνησος 1800 1500
Νεολιθική επανάσταση Ιαπωνία 500 300

Παραπομπές

  1. ↑ Furholt 2021, 484.
  2. ↑ Svizzero 2017, 53.
  3. ↑ Svizzero 2017, 54.
  4. ↑ Furholt 2021, 484.
  5. ↑ Yang et al. 2025, 2.
  6. ↑ Berthon et al. 2023, 4.
  7. ↑ Speciale 2024, 186.
  8. ↑ Heitz et al. 2023, 18.
  9. ↑ Svizzero 2017, 55.
  10. ↑ Berthon et al. 2023, 6.
  11. ↑ Speciale 2024, 187.
  12. ↑ Svizzero 2017, 56.
  13. ↑ Η οικοθέση είναι η οικολογική διαδικασία με την οποία ένας οργανισμός αλλάζει το δικό του τοπικό περιβάλλον (ή άλλου είδους).
  14. ↑ Svizzero 2017, 57.
  15. ↑ Furholt 2021, 486.
  16. ↑ Heitz et al. 2023, 65.
  17. ↑ Yang et al. 2025, 3.
  18. ↑ Speciale 2024, 188.
  19. ↑ Furholt 2021, 488.
  20. ↑ Svizzero 2017, 58.
  21. ↑ Heitz et al. 2023, 22.
  22. ↑ Ο όρος διατοπικός αναφέρεται στην αλληλεπίδραση και τη σύνδεση μεταξύ διαφορετικών τόπων, πέρα από τα τοπικά σύνορα. Ένα παράδειγμα είναι η έρευνα που εξετάζει πώς οι πρόσφυγες χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να δημιουργήσουν μια αίσθηση «τόπου». Η έννοια περιγράφει την πρακτική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή που ξεπερνά τα γεωγραφικά όρια, ενώ παράλληλα συνδέεται με συγκεκριμένες γεωγραφικές τοποθεσίες.
  23. ↑ Furholt 2021, 487.
  24. ↑ Yang et al. 2025, 4.
  25. ↑ Svizzero 2017, 59.
  26. ↑ Heitz et al. 2023, 202.
  27. ↑ Berthon et al. 2023, 7.
  28. ↑ Speciale 2024, 189.
  29. ↑ Furholt 2021, 485.
  30. ↑ Berthon et al. 2023, 5.
  31. ↑ Naumov et al. 2021, 103107.
  32. ↑ Heitz et al. 2023, 260.

Βιβλιογραφία

  • Berthon R, et al. 2023. The Epipalaeolithic–Neolithic transition in north-eastern Iran: zooarchaeological evidence from the southern shores of the Caspian Sea. Antiquity 97:1–17. https://doi.org/10.15184/aqy.2023.37
  • Furholt M. 2021. Mobility and Social Change: Understanding the European Neolithic Period after the Archaeogenetic Revolution. Journal of Archaeological Research 29:481–535. https://doi.org/10.1007/s10814-020-09153-x
  • Heitz C, et al. 2023. Rethinking Neolithic Societies: New Perspectives on Social Relations, Materials and Mobility. Sidestone Press. https://doi.org/10.59641/ndr028gp
  • Naumov G, et al. 2021. First absolute chronologies of neolithic and bronze age settlements at Lake Ohrid based on dendrochronology and radiocarbon dating. Journal of Archaeological Science: Reports 35:103107. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2021.103107
  • Speciale C. 2024. Sicily and the process of Neolithisation: a review of the archaeobotanical data. Vegetation History and Archaeobotany 33:185–194. https://doi.org/10.1007/s00334-023-00963-9
  • Svizzero S. 2017. Persistent controversies about the neolithic revolution. Journal of Historical Archaeology & Anthropological Sciences 1:53–61. https://doi.org/10.15406/jhaas.2017.01.00013
  • Yang L, et al. 2025. Cultural evolution of Neolithic archaeology in the Taihu Lake region of China based on complex network model. Heritage Science 13:117. https://doi.org/10.1038/s40494-025-01673-3
Ανακτήθηκε από «https://archaeology.archive.gr/mediawiki-1.44.0/index.php?title=Νεολιθική&oldid=1851»