Νεολιθική: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από archaeology
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση
← Παλαιότερη επεξεργασίαΝεότερη επεξεργασία →
ΟπτικήΚώδικας wiki
Γραμμή 15: Γραμμή 15:
! όνομα
! όνομα
! τοποθεσία
! τοποθεσία
! πρώιμη χρονολόγηση (π.Χ.)
! πρώιμη χρονολόγηση (ΠΚΕ)
! ύστερη χρονολόγηση (π.Χ.)
! ύστερη χρονολόγηση (ΠΚΕ)
! σχόλια
! σχόλια
|-
|-
| [[Tell Qaramel]]
| [[Τελ Καραμέλ]] (Tell Qaramel)
| [[Συρία]]
| Συρία
| 10.700
| 10.700
| 9400
| 9400
Γραμμή 26: Γραμμή 26:
|-
|-
| [[Σπήλαιο Φράγχθι]]
| [[Σπήλαιο Φράγχθι]]
| [[Ελλάδα]]
| Ελλάδα
| 10.000
| 10.000
|
|
| επανεγκαταστάθηκε μεταξύ 7500 και 6000 π.Χ.
| επανεγκατάσταση μεταξύ του 7500 και 6000 ΠΚΕ
|-
|-
| [[Göbekli Tepe]]
| [[Γκεμπεκλί Τεπέ]]
| Τουρκία
| Τουρκία
| 9600
| 9600
Γραμμή 44: Γραμμή 44:
|-
|-
| [[Βύβλος]]
| [[Βύβλος]]
| [[Λίβανος]]
| Λίβανος
| 8800
| 8800
| 7000
| 7000
|
|
|-
|-
| Ιεριχώ ([[Tell es-Sultan]])
| Ιεριχώ ([[Τελλ ες-Σουλτάν]])
| [[Δυτική Όχθη]]
| Δυτική Όχθη
| 9500
| 9500
|
|
| προέρχεται από την πρώιμη [[Επιπαλαιολιθική]] [[Κουλτούρα Νατούφια]]
| προέρχεται από την πρώιμη [[Επιπαλαιολιθική]] [[Νατούφιος πολιτισμός]]
|-
|-
| [[Οικισμός Pulli]]
| [[Οικισμός Πούλλι]] (Pulli)
| [[Εσθονία]]
| Εσθονία
| 8500
| 8500
| 5000
| 5000
| ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός της [[Κουλτούρας Kunda]]
| ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός του [[πολιτισμός Κούντα|πολιτισμού Κούντα]] (Kunda)
|-
|-
| [[Aşıklı Höyük]]
| [[Ασικλί Χογιούκ]]
| [[Κεντρική Ανατολία]], [[Τουρκία]]
| Κεντρική Ανατολία, Τουρκία
| 8200
| 8200
| 7400
| 7400
| αντιστοιχεί στην E/MPPNB στη Λεβαντίνη
| αντιστοιχεί στην E/MPPNB του Λεβάντε
|-
|-
| [[Nevali Cori]]
| [[Nevali Cori]]
Γραμμή 80: Γραμμή 80:
|-
|-
| [[Πολιτισμός Pengtoushan]]
| [[Πολιτισμός Pengtoushan]]
| [[Κίνα]]
| Κίνα
| 7500
| 7500
| 6100
| 6100
| κατάλοιπα ρυζιού χρονολογημένα στο 8200–7800 π.Χ.
| κατάλοιπα ρυζιού χρονολογημένα στο 8200–7800 ΠΚΕ
|-
|-
| [[Çatalhöyük]]
| [[Τσαταλχογιούκ]]
| [[Τουρκία]]
| Τουρκία
| 7500
| 7500
| 5700
| 5700
|
|
|-
|-
| Mentesh Tepe και Kamiltepe
| Μεντές Τεπέ και Καμίλτεπε (Mentesh Tepe και Kamiltepe)
| [[Αζερμπαϊτζάν]]
| Αζερμπαϊτζάν
| 7000
| 7000
| 3000
| 3000
|
|
|-
|-
| [['Ain Ghazal]]
| [[Αΐν Γκαζάλ]]
| [[Ιορδανία]]
| Ιορδανία
| 7250
| 7250
| 5000
| 5000
Γραμμή 122: Γραμμή 122:
|-
|-
| [[Ganj Dareh]]
| [[Ganj Dareh]]
| [[Ιράν]]
| Ιράν
| 7000
| 7000
|
|
|
|
|-
|-
| [[Lahuradewa]]
| [[Λαχουραντέβα]] (Lahuradewa)
| [[Ινδία]]
| [[Ινδία]]
| 7000
| 7000
|
|
| παρουσία καλλιέργειας ρυζιού, κεραμικής κ.ά.
| παρουσία καλλιέργειας ρυζιού, κεραμεικής κ.ά.
|-
|-
| [[Jiahu]]
| [[Jiahu]]
| [[Κίνα]]
| Κίνα
| 7000
| 7000
| 5800
| 5800
Γραμμή 140: Γραμμή 140:
|-
|-
| [[Κνωσός]]
| [[Κνωσός]]
| [[Κρήτη]]
| Κρήτη
| 7000
| 7000
|
|
Γραμμή 146: Γραμμή 146:
|-
|-
| [[Χοιροκοιτία]]
| [[Χοιροκοιτία]]
| [[Κύπρος]]
| Κύπρος
| 7000
| 7000
| 4000
| 4000
Γραμμή 152: Γραμμή 152:
|-
|-
| [[Mehrgarh]]
| [[Mehrgarh]]
| [[Πακιστάν]]
| Πακιστάν
| 7000
| 7000
| 5500
| 5500
| ακεραμικός αλλά περίτεχνος πολιτισμός με πλινθόκτιστα σπίτια, γεωργία κ.λπ.
| ακεραμεικός αλλά περίτεχνος πολιτισμός με πλινθόκτιστα σπίτια, γεωργία κ.λπ.
|-
|-
| [[Σέσκλο]]
| [[Σέσκλο]]
| [[Ελλάδα]]
| Ελλάδα
| 6850
| 6850
|
|
Γραμμή 164: Γραμμή 164:
|-
|-
| [[Horton Plains]]
| [[Horton Plains]]
| [[Σρι Λάνκα]]
| Σρι Λάνκα
| 6700
| 6700
|
|
| καλλιέργεια βρώμης και κριθαριού ήδη από το 11.000 π.Χ.
| καλλιέργεια βρώμης και κριθαριού ήδη από το 11.000 π.Χ.
|-
|-
| [[Porodin, North Macedonia|Porodin]]
| [[Ποροντίν]] (Porodin, North Macedonia)
| [[Βόρεια Μακεδονία]]
| Βόρεια Μακεδονία
| 6500
| 6500
|
|
Γραμμή 176: Γραμμή 176:
|-
|-
| [[Σπήλαια Padah-Lin]]
| [[Σπήλαια Padah-Lin]]
| [[Μιανμάρ]]
| Μιανμάρ
| 6000
| 6000
|
|
Γραμμή 182: Γραμμή 182:
|-
|-
| [[Petnica]]
| [[Petnica]]
| [[Σερβία]]
| Σερβία
| 6000
| 6000
|
|
|
|
|-
|-
| [[Vinča-Belo Brdo]]
| [[Βίντσα-Μπέλο Μπρντο]] (Vinča-Belo Brdo)
| [[Σερβία]]
| Σερβία
| 5700
| 5700
|
|
Γραμμή 194: Γραμμή 194:
|-
|-
| [[Pločnik]]
| [[Pločnik]]
| [[Σερβία]]
| Σερβία
| 5500
| 5500
| 4700
| 4700
Γραμμή 200: Γραμμή 200:
|-
|-
| [[Στάρα Ζαγόρα]]
| [[Στάρα Ζαγόρα]]
| [[Βουλγαρία]]
| Βουλγαρία
| 5500
| 5500
|
|
Γραμμή 206: Γραμμή 206:
|-
|-
| [[Πολιτισμός Cucuteni–Trypillian]]
| [[Πολιτισμός Cucuteni–Trypillian]]
| [[Ουκρανία]], [[Μολδαβία]], [[Ρουμανία]]
| Ουκρανία, Μολδαβία, Ρουμανία
| 5500
| 5500
| 2750
| 2750
Γραμμή 218: Γραμμή 218:
|-
|-
| [[Σύμπλεγμα Σπηλαίων Tabon]]
| [[Σύμπλεγμα Σπηλαίων Tabon]]
| [[Κεζόν, Παλαουάν]], [[Φιλιππίνες]]
| Κεζόν, Παλαουάν, Φιλιππίνες
| 5000
| 5000
| 2000
| 2000
Γραμμή 224: Γραμμή 224:
|-
|-
| [[Πολιτισμός Hemudu]]
| [[Πολιτισμός Hemudu]]
| [[Κίνα]]
| Κίνα
| 5000
| 5000
| 4500
| 4500
Γραμμή 236: Γραμμή 236:
|-
|-
| [[Knap of Howar]] και [[Skara Brae]]
| [[Knap of Howar]] και [[Skara Brae]]
| [[Όρκνεϊ]], [[Σκωτία]]
| Όρκνεϊ, Σκωτία
| 3500
| 3500
| 3100
| 3100
Γραμμή 242: Γραμμή 242:
|-
|-
| [[Brú na Bóinne]]
| [[Brú na Bóinne]]
| [[Ιρλανδία]]
| Ιρλανδία
| 3500
| 3500
|
|
Γραμμή 248: Γραμμή 248:
|-
|-
| [[Lough Gur]]
| [[Lough Gur]]
| [[Ιρλανδία]]
| Ιρλανδία
| 3000
| 3000
|
|
Γραμμή 254: Γραμμή 254:
|-
|-
| [[Οικισμός Shengavit]]
| [[Οικισμός Shengavit]]
| [[Αρμενία]]
| Αρμενία
| 3000
| 3000
| 2200
| 2200
Γραμμή 266: Γραμμή 266:
|-
|-
| [[Tichit]]
| [[Tichit]]
| κεντρική–νότια [[Μαυριτανία]]
| κεντρική–νότια Μαυριτανία
| 2000
| 2000
| 500
| 500
Γραμμή 278: Γραμμή 278:
|-
|-
| [[Lajia]]
| [[Lajia]]
| [[Κίνα]]
| Κίνα
| 2000
| 2000
|
|
|
|
|-
|-
| [[Περίοδος κεραμικής Mumun]]
| [[Περίοδος κεραμεικής Mumun]]
| Κορεατική Χερσόνησος
| Κορεατική Χερσόνησος
| 1800
| 1800
Γραμμή 294: Γραμμή 294:
| 300
| 300
|}
|}


==Παραπομπές==
==Παραπομπές==
<references/>
<references/>

Αναθεώρηση της 12:50, 17 Νοεμβρίου 2025

Η νεολιθική περίοδος αντιπροσωπεύει μια από τις πιο σημαντικές μεταβάσεις στην ανθρώπινη ιστορία, σηματοδοτώντας τη στροφή από την κυνηγετική-συλλεκτική οικονομία σε μια παραγωγική βάση βασισμένη στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο όρος "νεολιθική επανάσταση", εισαγόμενος από τον Βηρ Γκόρντον Τσάιλντ το 1936, περιγράφει αυτή τη μεταμόρφωση ως ραγδαία και ριζική[1], αλλά οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι ήταν μια σταδιακή διαδικασία, συχνά με αντιστροφές και τοπικές προσαρμογές[2]. Αυτή η περίοδος, που ξεκινά περίπου το 10.000 ΠΚΕ στη Μέση Ανατολή, εξαπλώθηκε παγκοσμίως, επηρεάζοντας την κοινωνική οργάνωση, την τεχνολογία και το περιβάλλον.

Χρονολογήσεις και γεωγραφική εξάπλωση

Η νεολιθική ξεκίνησε στο Λεβάντε και τη Μέση Ανατολή γύρω στο 10.000 ΠΚΕ, με την εξημέρωση φυτών όπως το σιτάρι και το κριθάρι, και ζώων όπως τα πρόβατα και οι αγελάδες[3]. Στην Ευρώπη, η εξάπλωση έγινε μέσω δύο κύριων δρόμων, του Δούναβη (Βαλκάνια-Κεντρική Ευρώπη, 6500–5800 ΠΚΕ) και της Μεσογείου (θαλάσσια διαδρομή προς Ιβηρική, 5600 ΠΚΕ)[4] Στην Ασία, όπως στην περιοχή Ταϊχού (Taihu) της Κίνας, η νεολιθική εμφανίζεται από το 7000 ΠΚΕ με πολιτισμούς όπως ο Majiabang και ο Liangzhu[5] Στο Ιράν, η μετάβαση από επιπαλαιολιθική σε νεολιθική σημειώνεται γύρω στο 8000 ΠΚΕ, σύμφωνα με τη ζωοαρχαιολογική έρευνα[6]. Στη Σικελία, η εμφάνιση της γεωργίας είναι το αποτέλεσμα της θαλάσσιας διασποράς, ξεκινώντας από το τέλος του 7000 ΠΚΕ[7]. Η εξάπλωση δεν ήταν ομοιόμορφη, με στασιμότητα και επανεκκινήσεις, λόγω κλιματικών αλλαγών και κοινωνικών παραγόντων[8] Σε παγκόσμιο επίπεδο, η νεολιθική διαρκεί μέχρι το 2000 ΠΚΕ σε ορισμένες περιοχές, με τοπικές διακυμάνσεις λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών.

Από την κυνηγετική-συλλεκτική ζωή στη γεωργία και την κτηνοτροφία

Η μετάβαση, γνωστή ως "νεολιθική επανάσταση", δεν ήταν πάντα πλεονεκτική. Οι πρώτοι γεωργοί αντιμετώπιζαν χαμηλές αποδόσεις, κινδύνους και αυξημένη εργασία, ενώ οι κυνηγοί-συλλέκτες είχαν καλύτερη διατροφή και λιγότερες ασθένειες[9]. Στο Ιράν, η στροφή προς πρόβατα και κατσίκες σημειώνεται γύρω στο 8000 ΠΚΕ, με στοιχεία διαχείρισης σε σπήλαια όπως το Χότου (Hotu)[10]. Στη Σικελία, άγρια φυτά όπως βελανίδια και σταφύλια κυριαρχούσαν στη μεσολιθική, ενώ καλλιεργημένα εμφανίζονται στη Βραχοσκεπή του Ούτζο (Grotta dell’Uzzo) περίπου στο 6000 ΠΚΕ[11]. Οι αιτίες περιλαμβάνουν κλιματικές πιέσεις (π.χ. Νεότερη Δρυάς), πληθυσμιακή αύξηση και κοινωνικούς παράγοντες όπως οι γιορτές και ο ανταγωνισμός[12] Η θεωρία της οικοθέσης (Niche Construction)[13] υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι διαμόρφωναν ενεργά το περιβάλλον τους, ωστόσο υπήρξαν αντιστροφές, όπως στους Νατούφιους[14]. Στην Ευρώπη, η μετάβαση περιελάμβανε ανάμειξη με τοπικούς κυνηγούς, με γενετικά στοιχεία που δείχνουν κυρίως ανατολική προέλευση[15].

Τεχνολογικές καινοτομίες

Η νεολιθική εισήγαγε εργαλεία από λειασμένο λίθο, κεραμεική και συστήματα αποθήκευσης. Στην Ευρώπη, η κεραμεική ποικίλλει, με στυλ όπως γραμμική ταινιωτή κεραμεική (LBK) που δείχνουν δίκτυα ανταλλαγών[16]. Στην Κίνα, τα δίκτυα των αρχαιολογικών θέσεων δείχνουν εξέλιξη από τον πολιτισμό Ματσιαμπάνκ (Majiabang) στον πολιτισμό Λιανγκτσού (Liangzhu), με σταθερή δομή δικτύων[17] Στη Σικελία, η εξάπλωση οψιανού από το ηφαιστειογενές νησί Λίπαρι κορυφώνεται στο 5000 ΠΚΕ, συνδεδεμένη με εμπόριο[18]. Καινοτομίες όπως ο τροχός και το άροτρο εμφανίζονται αργότερα, γύρω στο 4000 ΠΚΕ, ενισχύοντας την κινητικότητα[19]. Η εξημέρωση φυτών και ζώων ήταν αργή, με ασυνείδητη επιλογή χαρακτηριστικών[20].

Αρχαιολογικές θέσεις

όνομα τοποθεσία πρώιμη χρονολόγηση (ΠΚΕ) ύστερη χρονολόγηση (ΠΚΕ) σχόλια
Τελ Καραμέλ (Tell Qaramel) Συρία 10.700 9400
Σπήλαιο Φράγχθι Ελλάδα 10.000 επανεγκατάσταση μεταξύ του 7500 και 6000 ΠΚΕ
Γκεμπεκλί Τεπέ Τουρκία 9600 8000
Nanzhuangtou Χεμπέι, Κίνα 9500 9000
Βύβλος Λίβανος 8800 7000
Ιεριχώ (Τελλ ες-Σουλτάν) Δυτική Όχθη 9500 προέρχεται από την πρώιμη Επιπαλαιολιθική Νατούφιος πολιτισμός
Οικισμός Πούλλι (Pulli) Εσθονία 8500 5000 ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός του πολιτισμού Κούντα (Kunda)
Ασικλί Χογιούκ Κεντρική Ανατολία, Τουρκία 8200 7400 αντιστοιχεί στην E/MPPNB του Λεβάντε
Nevali Cori Τουρκία 8000
Bhirrana Ινδία 7600 7200 Κουλτούρα Hakra
Πολιτισμός Pengtoushan Κίνα 7500 6100 κατάλοιπα ρυζιού χρονολογημένα στο 8200–7800 ΠΚΕ
Τσαταλχογιούκ Τουρκία 7500 5700
Μεντές Τεπέ και Καμίλτεπε (Mentesh Tepe και Kamiltepe) Αζερμπαϊτζάν 7000 3000
Αΐν Γκαζάλ Ιορδανία 7250 5000
Chogha Bonut Ιράν 7200
Jhusi Ινδία 7100
Μότσα Ισραήλ 7000
Ganj Dareh Ιράν 7000
Λαχουραντέβα (Lahuradewa) Ινδία 7000 παρουσία καλλιέργειας ρυζιού, κεραμεικής κ.ά.
Jiahu Κίνα 7000 5800
Κνωσός Κρήτη 7000
Χοιροκοιτία Κύπρος 7000 4000
Mehrgarh Πακιστάν 7000 5500 ακεραμεικός αλλά περίτεχνος πολιτισμός με πλινθόκτιστα σπίτια, γεωργία κ.λπ.
Σέσκλο Ελλάδα 6850 με περιθώριο σφάλματος 660 ετών
Horton Plains Σρι Λάνκα 6700 καλλιέργεια βρώμης και κριθαριού ήδη από το 11.000 π.Χ.
Ποροντίν (Porodin, North Macedonia) Βόρεια Μακεδονία 6500
Σπήλαια Padah-Lin Μιανμάρ 6000
Petnica Σερβία 6000
Βίντσα-Μπέλο Μπρντο (Vinča-Belo Brdo) Σερβία 5700
Pločnik Σερβία 5500 4700 Πρώιμα χάλκινα εργαλεία στην Ευρώπη
Στάρα Ζαγόρα Βουλγαρία 5500
Πολιτισμός Cucuteni–Trypillian Ουκρανία, Μολδαβία, Ρουμανία 5500 2750
Tell Zeidan βόρεια Συρία 5500 4000
Σύμπλεγμα Σπηλαίων Tabon Κεζόν, Παλαουάν, Φιλιππίνες 5000 2000
Πολιτισμός Hemudu Κίνα 5000 4500
Μνημειακοί Ναοί της Μάλτας Μάλτα 3600
Knap of Howar και Skara Brae Όρκνεϊ, Σκωτία 3500 3100
Brú na Bóinne Ιρλανδία 3500
Lough Gur Ιρλανδία 3000
Οικισμός Shengavit Αρμενία 3000 2200
Πολιτισμός Norte Chico βόρεια ακτή Περού 3000 1700
Tichit κεντρική–νότια Μαυριτανία 2000 500
Οαχάκα Νοτιοδυτικό Μεξικό 2000 μόνιμα νεολιθικά χωριά είχαν ήδη ιδρυθεί έως το 2000 π.Χ.
Lajia Κίνα 2000
Περίοδος κεραμεικής Mumun Κορεατική Χερσόνησος 1800 1500
Νεολιθική επανάσταση Ιαπωνία 500 300

Παραπομπές

  1. ↑ Furholt 2021, 484.
  2. ↑ Svizzero 2017, 53.
  3. ↑ Svizzero 2017, 54.
  4. ↑ Furholt 2021, 484.
  5. ↑ Yang et al. 2025, 2.
  6. ↑ Berthon et al. 2023, 4.
  7. ↑ Speciale 2024, 186.
  8. ↑ Heitz et al. 2023, 18.
  9. ↑ Svizzero 2017, 55.
  10. ↑ Berthon et al. 2023, 6.
  11. ↑ Speciale 2024, 187.
  12. ↑ Svizzero 2017, 56.
  13. ↑ Η οικοθέση είναι η οικολογική διαδικασία με την οποία ένας οργανισμός αλλάζει το δικό του τοπικό περιβάλλον (ή άλλου είδους).
  14. ↑ Svizzero 2017, 57.
  15. ↑ Furholt 2021, 486.
  16. ↑ Heitz et al. 2023, 65.
  17. ↑ Yang et al. 2025, 3.
  18. ↑ Speciale 2024, 188.
  19. ↑ Furholt 2021, 488.
  20. ↑ Svizzero 2017, 58.
Ανακτήθηκε από «https://archaeology.archive.gr/mediawiki-1.44.0/index.php?title=Νεολιθική&oldid=1823»