Νεολιθική: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από archaeology
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση
← Παλαιότερη επεξεργασίαΝεότερη επεξεργασία →
ΟπτικήΚώδικας wiki
Γραμμή 9: Γραμμή 9:
==Τεχνολογικές καινοτομίες==
==Τεχνολογικές καινοτομίες==
Η νεολιθική εισήγαγε [[λίθινο εργαλείο|εργαλεία]] από λειασμένο λίθο, [[κεραμεική]] και συστήματα αποθήκευσης. Στην Ευρώπη, η κεραμεική ποικίλλει, με στυλ όπως [[γραμμική ταινιωτή κεραμεική]] (LBK) που δείχνουν [[εμπορική δίκτυα|δίκτυα ανταλλαγών]]<ref>Heitz et al. 2023, 65.</ref>. Στην Κίνα, τα δίκτυα των [[αρχαιολογική θέση|αρχαιολογικών θέσεων]] δείχνουν εξέλιξη από τον [[Πολιτισμός Ματσιαμπάνκ|πολιτισμό Ματσιαμπάνκ]] (Majiabang) στον [[πολιτισμός Λιανγκτσού|πολιτισμό Λιανγκτσού]] (Liangzhu), με σταθερή δομή δικτύων<ref>Yang et al. 2025, 3.</ref> Στη Σικελία, η εξάπλωση [[οψιανός|οψιανού]] από το ηφαιστειογενές νησί Λίπαρι κορυφώνεται στο 5000 ΠΚΕ, συνδεδεμένη με εμπόριο<ref>Speciale 2024, 188.</ref>. Καινοτομίες όπως ο τροχός και το άροτρο εμφανίζονται αργότερα, γύρω στο 4000 ΠΚΕ, ενισχύοντας την κινητικότητα<ref>Furholt 2021, 488.</ref>. Η εξημέρωση φυτών και ζώων ήταν αργή, με ασυνείδητη επιλογή χαρακτηριστικών<ref>Svizzero 2017, 58.</ref>.
Η νεολιθική εισήγαγε [[λίθινο εργαλείο|εργαλεία]] από λειασμένο λίθο, [[κεραμεική]] και συστήματα αποθήκευσης. Στην Ευρώπη, η κεραμεική ποικίλλει, με στυλ όπως [[γραμμική ταινιωτή κεραμεική]] (LBK) που δείχνουν [[εμπορική δίκτυα|δίκτυα ανταλλαγών]]<ref>Heitz et al. 2023, 65.</ref>. Στην Κίνα, τα δίκτυα των [[αρχαιολογική θέση|αρχαιολογικών θέσεων]] δείχνουν εξέλιξη από τον [[Πολιτισμός Ματσιαμπάνκ|πολιτισμό Ματσιαμπάνκ]] (Majiabang) στον [[πολιτισμός Λιανγκτσού|πολιτισμό Λιανγκτσού]] (Liangzhu), με σταθερή δομή δικτύων<ref>Yang et al. 2025, 3.</ref> Στη Σικελία, η εξάπλωση [[οψιανός|οψιανού]] από το ηφαιστειογενές νησί Λίπαρι κορυφώνεται στο 5000 ΠΚΕ, συνδεδεμένη με εμπόριο<ref>Speciale 2024, 188.</ref>. Καινοτομίες όπως ο τροχός και το άροτρο εμφανίζονται αργότερα, γύρω στο 4000 ΠΚΕ, ενισχύοντας την κινητικότητα<ref>Furholt 2021, 488.</ref>. Η εξημέρωση φυτών και ζώων ήταν αργή, με ασυνείδητη επιλογή χαρακτηριστικών<ref>Svizzero 2017, 58.</ref>.
==Αρχαιολογικές θέσεις==
{| class="wikitable sortable"
|-
! όνομα
! τοποθεσία
! πρώιμη χρονολόγηση (π.Χ.)
! ύστερη χρονολόγηση (π.Χ.)
! σχόλια
|-
| [[Tell Qaramel]]
| [[Συρία]]
| 10.700
| 9400
|
|-
| [[Σπήλαιο Φράγχθι]]
| [[Ελλάδα]]
| 10.000
|
| επανεγκαταστάθηκε μεταξύ 7500 και 6000 π.Χ.
|-
| [[Göbekli Tepe]]
| Τουρκία
| 9600
| 8000
|
|-
| [[Nanzhuangtou]]
| [[Χεμπέι]], [[Κίνα]]
| 9500
| 9000
|
|-
| [[Βύβλος]]
| [[Λίβανος]]
| 8800
| 7000
|
|-
| Ιεριχώ ([[Tell es-Sultan]])
| [[Δυτική Όχθη]]
| 9500
|
| προέρχεται από την πρώιμη [[Επιπαλαιολιθική]] [[Κουλτούρα Νατούφια]]
|-
| [[Οικισμός Pulli]]
| [[Εσθονία]]
| 8500
| 5000
| ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός της [[Κουλτούρας Kunda]]
|-
| [[Aşıklı Höyük]]
| [[Κεντρική Ανατολία]], [[Τουρκία]]
| 8200
| 7400
| αντιστοιχεί στην E/MPPNB στη Λεβαντίνη
|-
| [[Nevali Cori]]
| [[Τουρκία]]
| 8000
|
|
|-
| [[Bhirrana]]
| Ινδία
| 7600
| 7200
| [[Hakra Ware culture|Κουλτούρα Hakra]]
|-
| [[Πολιτισμός Pengtoushan]]
| [[Κίνα]]
| 7500
| 6100
| κατάλοιπα ρυζιού χρονολογημένα στο 8200–7800 π.Χ.
|-
| [[Çatalhöyük]]
| [[Τουρκία]]
| 7500
| 5700
|
|-
| Mentesh Tepe και Kamiltepe
| [[Αζερμπαϊτζάν]]
| 7000
| 3000
|
|-
| [['Ain Ghazal]]
| [[Ιορδανία]]
| 7250
| 5000
|
|-
| [[Chogha Bonut]]
| [[Ιράν]]
| 7200
|
|
|-
| [[Jhusi]]
| [[Ινδία]]
| 7100
|
|
|-
| Μότσα
| Ισραήλ
| 7000
|
|
|-
| [[Ganj Dareh]]
| [[Ιράν]]
| 7000
|
|
|-
| [[Lahuradewa]]
| [[Ινδία]]
| 7000
|
| παρουσία καλλιέργειας ρυζιού, κεραμικής κ.ά.
|-
| [[Jiahu]]
| [[Κίνα]]
| 7000
| 5800
|
|-
| [[Κνωσός]]
| [[Κρήτη]]
| 7000
|
|
|-
| [[Χοιροκοιτία]]
| [[Κύπρος]]
| 7000
| 4000
|
|-
| [[Mehrgarh]]
| [[Πακιστάν]]
| 7000
| 5500
| ακεραμικός αλλά περίτεχνος πολιτισμός με πλινθόκτιστα σπίτια, γεωργία κ.λπ.
|-
| [[Σέσκλο]]
| [[Ελλάδα]]
| 6850
|
| με περιθώριο σφάλματος 660 ετών
|-
| [[Horton Plains]]
| [[Σρι Λάνκα]]
| 6700
|
| καλλιέργεια βρώμης και κριθαριού ήδη από το 11.000 π.Χ.
|-
| [[Porodin, North Macedonia|Porodin]]
| [[Βόρεια Μακεδονία]]
| 6500
|
|
|-
| [[Σπήλαια Padah-Lin]]
| [[Μιανμάρ]]
| 6000
|
|
|-
| [[Petnica]]
| [[Σερβία]]
| 6000
|
|
|-
| [[Vinča-Belo Brdo]]
| [[Σερβία]]
| 5700
|
|
|-
| [[Pločnik]]
| [[Σερβία]]
| 5500
| 4700
| Πρώιμα χάλκινα εργαλεία στην Ευρώπη
|-
| [[Στάρα Ζαγόρα]]
| [[Βουλγαρία]]
| 5500
|
|
|-
| [[Πολιτισμός Cucuteni–Trypillian]]
| [[Ουκρανία]], [[Μολδαβία]], [[Ρουμανία]]
| 5500
| 2750
|
|-
| [[Tell Zeidan]]
| βόρεια Συρία
| 5500
| 4000
|
|-
| [[Σύμπλεγμα Σπηλαίων Tabon]]
| [[Κεζόν, Παλαουάν]], [[Φιλιππίνες]]
| 5000
| 2000
|
|-
| [[Πολιτισμός Hemudu]]
| [[Κίνα]]
| 5000
| 4500
|
|-
| [[Μνημειακοί Ναοί της Μάλτας]]
| Μάλτα
| 3600
|
|
|-
| [[Knap of Howar]] και [[Skara Brae]]
| [[Όρκνεϊ]], [[Σκωτία]]
| 3500
| 3100
|
|-
| [[Brú na Bóinne]]
| [[Ιρλανδία]]
| 3500
|
|
|-
| [[Lough Gur]]
| [[Ιρλανδία]]
| 3000
|
|
|-
| [[Οικισμός Shengavit]]
| [[Αρμενία]]
| 3000
| 2200
|
|-
| [[Πολιτισμός Norte Chico]]
| βόρεια ακτή [[Περού]]
| 3000
| 1700
|
|-
| [[Tichit]]
| κεντρική–νότια [[Μαυριτανία]]
| 2000
| 500
|
|-
| [[Οαχάκα]]
| Νοτιοδυτικό Μεξικό
| 2000
|
| μόνιμα νεολιθικά χωριά είχαν ήδη ιδρυθεί έως το 2000 π.Χ.
|-
| [[Lajia]]
| [[Κίνα]]
| 2000
|
|
|-
| [[Περίοδος κεραμικής Mumun]]
| Κορεατική Χερσόνησος
| 1800
| 1500
|
|-
| Νεολιθική επανάσταση
| Ιαπωνία
| 500
| 300
|}


==Παραπομπές==
==Παραπομπές==
<references/>
<references/>

Αναθεώρηση της 12:37, 17 Νοεμβρίου 2025

Η νεολιθική περίοδος αντιπροσωπεύει μια από τις πιο σημαντικές μεταβάσεις στην ανθρώπινη ιστορία, σηματοδοτώντας τη στροφή από την κυνηγετική-συλλεκτική οικονομία σε μια παραγωγική βάση βασισμένη στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο όρος "νεολιθική επανάσταση", εισαγόμενος από τον Βηρ Γκόρντον Τσάιλντ το 1936, περιγράφει αυτή τη μεταμόρφωση ως ραγδαία και ριζική[1], αλλά οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι ήταν μια σταδιακή διαδικασία, συχνά με αντιστροφές και τοπικές προσαρμογές[2]. Αυτή η περίοδος, που ξεκινά περίπου το 10.000 ΠΚΕ στη Μέση Ανατολή, εξαπλώθηκε παγκοσμίως, επηρεάζοντας την κοινωνική οργάνωση, την τεχνολογία και το περιβάλλον.

Χρονολογήσεις και γεωγραφική εξάπλωση

Η νεολιθική ξεκίνησε στο Λεβάντε και τη Μέση Ανατολή γύρω στο 10.000 ΠΚΕ, με την εξημέρωση φυτών όπως το σιτάρι και το κριθάρι, και ζώων όπως τα πρόβατα και οι αγελάδες[3]. Στην Ευρώπη, η εξάπλωση έγινε μέσω δύο κύριων δρόμων, του Δούναβη (Βαλκάνια-Κεντρική Ευρώπη, 6500–5800 ΠΚΕ) και της Μεσογείου (θαλάσσια διαδρομή προς Ιβηρική, 5600 ΠΚΕ)[4] Στην Ασία, όπως στην περιοχή Ταϊχού (Taihu) της Κίνας, η νεολιθική εμφανίζεται από το 7000 ΠΚΕ με πολιτισμούς όπως ο Majiabang και ο Liangzhu[5] Στο Ιράν, η μετάβαση από επιπαλαιολιθική σε νεολιθική σημειώνεται γύρω στο 8000 ΠΚΕ, σύμφωνα με τη ζωοαρχαιολογική έρευνα[6]. Στη Σικελία, η εμφάνιση της γεωργίας είναι το αποτέλεσμα της θαλάσσιας διασποράς, ξεκινώντας από το τέλος του 7000 ΠΚΕ[7]. Η εξάπλωση δεν ήταν ομοιόμορφη, με στασιμότητα και επανεκκινήσεις, λόγω κλιματικών αλλαγών και κοινωνικών παραγόντων[8] Σε παγκόσμιο επίπεδο, η νεολιθική διαρκεί μέχρι το 2000 ΠΚΕ σε ορισμένες περιοχές, με τοπικές διακυμάνσεις λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών.

Από την κυνηγετική-συλλεκτική ζωή στη γεωργία και την κτηνοτροφία

Η μετάβαση, γνωστή ως "νεολιθική επανάσταση", δεν ήταν πάντα πλεονεκτική. Οι πρώτοι γεωργοί αντιμετώπιζαν χαμηλές αποδόσεις, κινδύνους και αυξημένη εργασία, ενώ οι κυνηγοί-συλλέκτες είχαν καλύτερη διατροφή και λιγότερες ασθένειες[9]. Στο Ιράν, η στροφή προς πρόβατα και κατσίκες σημειώνεται γύρω στο 8000 ΠΚΕ, με στοιχεία διαχείρισης σε σπήλαια όπως το Χότου (Hotu)[10]. Στη Σικελία, άγρια φυτά όπως βελανίδια και σταφύλια κυριαρχούσαν στη μεσολιθική, ενώ καλλιεργημένα εμφανίζονται στη Βραχοσκεπή του Ούτζο (Grotta dell’Uzzo) περίπου στο 6000 ΠΚΕ[11]. Οι αιτίες περιλαμβάνουν κλιματικές πιέσεις (π.χ. Νεότερη Δρυάς), πληθυσμιακή αύξηση και κοινωνικούς παράγοντες όπως οι γιορτές και ο ανταγωνισμός[12] Η θεωρία της οικοθέσης (Niche Construction)[13] υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι διαμόρφωναν ενεργά το περιβάλλον τους, ωστόσο υπήρξαν αντιστροφές, όπως στους Νατούφιους[14]. Στην Ευρώπη, η μετάβαση περιελάμβανε ανάμειξη με τοπικούς κυνηγούς, με γενετικά στοιχεία που δείχνουν κυρίως ανατολική προέλευση[15].

Τεχνολογικές καινοτομίες

Η νεολιθική εισήγαγε εργαλεία από λειασμένο λίθο, κεραμεική και συστήματα αποθήκευσης. Στην Ευρώπη, η κεραμεική ποικίλλει, με στυλ όπως γραμμική ταινιωτή κεραμεική (LBK) που δείχνουν δίκτυα ανταλλαγών[16]. Στην Κίνα, τα δίκτυα των αρχαιολογικών θέσεων δείχνουν εξέλιξη από τον πολιτισμό Ματσιαμπάνκ (Majiabang) στον πολιτισμό Λιανγκτσού (Liangzhu), με σταθερή δομή δικτύων[17] Στη Σικελία, η εξάπλωση οψιανού από το ηφαιστειογενές νησί Λίπαρι κορυφώνεται στο 5000 ΠΚΕ, συνδεδεμένη με εμπόριο[18]. Καινοτομίες όπως ο τροχός και το άροτρο εμφανίζονται αργότερα, γύρω στο 4000 ΠΚΕ, ενισχύοντας την κινητικότητα[19]. Η εξημέρωση φυτών και ζώων ήταν αργή, με ασυνείδητη επιλογή χαρακτηριστικών[20].

Αρχαιολογικές θέσεις

όνομα τοποθεσία πρώιμη χρονολόγηση (π.Χ.) ύστερη χρονολόγηση (π.Χ.) σχόλια
Tell Qaramel Συρία 10.700 9400
Σπήλαιο Φράγχθι Ελλάδα 10.000 επανεγκαταστάθηκε μεταξύ 7500 και 6000 π.Χ.
Göbekli Tepe Τουρκία 9600 8000
Nanzhuangtou Χεμπέι, Κίνα 9500 9000
Βύβλος Λίβανος 8800 7000
Ιεριχώ (Tell es-Sultan) Δυτική Όχθη 9500 προέρχεται από την πρώιμη Επιπαλαιολιθική Κουλτούρα Νατούφια
Οικισμός Pulli Εσθονία 8500 5000 ο αρχαιότερος γνωστός οικισμός της Κουλτούρας Kunda
Aşıklı Höyük Κεντρική Ανατολία, Τουρκία 8200 7400 αντιστοιχεί στην E/MPPNB στη Λεβαντίνη
Nevali Cori Τουρκία 8000
Bhirrana Ινδία 7600 7200 Κουλτούρα Hakra
Πολιτισμός Pengtoushan Κίνα 7500 6100 κατάλοιπα ρυζιού χρονολογημένα στο 8200–7800 π.Χ.
Çatalhöyük Τουρκία 7500 5700
Mentesh Tepe και Kamiltepe Αζερμπαϊτζάν 7000 3000
'Ain Ghazal Ιορδανία 7250 5000
Chogha Bonut Ιράν 7200
Jhusi Ινδία 7100
Μότσα Ισραήλ 7000
Ganj Dareh Ιράν 7000
Lahuradewa Ινδία 7000 παρουσία καλλιέργειας ρυζιού, κεραμικής κ.ά.
Jiahu Κίνα 7000 5800
Κνωσός Κρήτη 7000
Χοιροκοιτία Κύπρος 7000 4000
Mehrgarh Πακιστάν 7000 5500 ακεραμικός αλλά περίτεχνος πολιτισμός με πλινθόκτιστα σπίτια, γεωργία κ.λπ.
Σέσκλο Ελλάδα 6850 με περιθώριο σφάλματος 660 ετών
Horton Plains Σρι Λάνκα 6700 καλλιέργεια βρώμης και κριθαριού ήδη από το 11.000 π.Χ.
Porodin Βόρεια Μακεδονία 6500
Σπήλαια Padah-Lin Μιανμάρ 6000
Petnica Σερβία 6000
Vinča-Belo Brdo Σερβία 5700
Pločnik Σερβία 5500 4700 Πρώιμα χάλκινα εργαλεία στην Ευρώπη
Στάρα Ζαγόρα Βουλγαρία 5500
Πολιτισμός Cucuteni–Trypillian Ουκρανία, Μολδαβία, Ρουμανία 5500 2750
Tell Zeidan βόρεια Συρία 5500 4000
Σύμπλεγμα Σπηλαίων Tabon Κεζόν, Παλαουάν, Φιλιππίνες 5000 2000
Πολιτισμός Hemudu Κίνα 5000 4500
Μνημειακοί Ναοί της Μάλτας Μάλτα 3600
Knap of Howar και Skara Brae Όρκνεϊ, Σκωτία 3500 3100
Brú na Bóinne Ιρλανδία 3500
Lough Gur Ιρλανδία 3000
Οικισμός Shengavit Αρμενία 3000 2200
Πολιτισμός Norte Chico βόρεια ακτή Περού 3000 1700
Tichit κεντρική–νότια Μαυριτανία 2000 500
Οαχάκα Νοτιοδυτικό Μεξικό 2000 μόνιμα νεολιθικά χωριά είχαν ήδη ιδρυθεί έως το 2000 π.Χ.
Lajia Κίνα 2000
Περίοδος κεραμικής Mumun Κορεατική Χερσόνησος 1800 1500
Νεολιθική επανάσταση Ιαπωνία 500 300


Παραπομπές

  1. ↑ Furholt 2021, 484.
  2. ↑ Svizzero 2017, 53.
  3. ↑ Svizzero 2017, 54.
  4. ↑ Furholt 2021, 484.
  5. ↑ Yang et al. 2025, 2.
  6. ↑ Berthon et al. 2023, 4.
  7. ↑ Speciale 2024, 186.
  8. ↑ Heitz et al. 2023, 18.
  9. ↑ Svizzero 2017, 55.
  10. ↑ Berthon et al. 2023, 6.
  11. ↑ Speciale 2024, 187.
  12. ↑ Svizzero 2017, 56.
  13. ↑ Η οικοθέση είναι η οικολογική διαδικασία με την οποία ένας οργανισμός αλλάζει το δικό του τοπικό περιβάλλον (ή άλλου είδους).
  14. ↑ Svizzero 2017, 57.
  15. ↑ Furholt 2021, 486.
  16. ↑ Heitz et al. 2023, 65.
  17. ↑ Yang et al. 2025, 3.
  18. ↑ Speciale 2024, 188.
  19. ↑ Furholt 2021, 488.
  20. ↑ Svizzero 2017, 58.
Ανακτήθηκε από «https://archaeology.archive.gr/mediawiki-1.44.0/index.php?title=Νεολιθική&oldid=1822»