Έντουαρντ Χάρις
Ο Έντουαρντ Σέσιλ Χάρις (Edward Cecil Harris) (γ. 1946), αρχαιολόγος από τις Βερμούδες, διατύπωσε το 1973 τη Μήτρα Χάρις (Harris Matrix), η οποία αναγνωρίζεται σήμερα ως θεμελιώδες εργαλείο για την κατανόηση και ανάλυση της αρχαιολογικής στρωματογραφίας[1].
Βιογραφικό και επιστημονικό πλαίσιο
Ο Χάρις σπούδασε αρχαιολογία στο University College London, όπου ήρθε σε επαφή με τις εξελισσόμενες μεθοδολογικές τάσεις της βρετανικής αρχαιολογίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 εργάστηκε σε ανασκαφές στη Βρετανία, όπου διαπίστωσε τις δυσκολίες που προέκυπταν από την έλλειψη σαφούς και οπτικά κατανοητής αναπαράστασης της στρωματογραφίας[2].
Η περίοδος αυτή χαρακτηριζόταν από μια μετάβαση προς περισσότερο επιστημονικές και αναλυτικές μεθόδους στην αρχαιολογία. Η λεγόμενη διαδικαστική αρχαιολογία υπογράμμιζε την ανάγκη συστηματικής τεκμηρίωσης και ανάλυσης[3]. Το έργο του Χάρις εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο, προσφέροντας ένα πρακτικό εργαλείο που απαντούσε σε θεμελιώδη προβλήματα.
Η γένεση της Μήτρας Χάρις
Η στρωματογραφία είναι η βασική αρχή που διέπει την ερμηνεία των αρχαιολογικών χώρων. Οι παλαιότερες αποθέσεις βρίσκονται κάτω από τις νεότερες. Ωστόσο, η πολυπλοκότητα των ανασκαφικών συνόλων —με διαταραχές, λάκκους απόθεσης, ανακατασκευές και επαναχρησιμοποιήσεις— καθιστούσε δυσχερή την αποτύπωση αυτών των σχέσεων[4].
Ο Harris εισήγαγε τη Μήτρα ως διάγραμμα σχέσεων, στο οποίο κάθε στρωματογραφική μονάδα (στρώμα, τοίχος, λάκκος, κ.λπ.) αποτυπώνεται ως πλαίσιο, και οι χρονολογικές σχέσεις τους (προγενέστερο – μεταγενέστερο) σημειώνονται με γραμμές. Η μέθοδος αυτή αντλεί από τη λογική των διαγραμμάτων ροής και προσφέρει σαφή και αντικειμενική οπτικοποίηση[5].
Εφαρμογές και ανάπτυξη της μεθόδου
Από τη δημοσίευση του έργου Principles of Archaeological Stratigraphy (1979), η Μήτρα Χάρις υιοθετήθηκε σε μεγάλο αριθμό ανασκαφών ανά τον κόσμο. Σήμερα θεωρείται τυποποιημένο εργαλείο για:
- Ανασκαφική τεκμηρίωση: Κάθε αρχαιολογική μονάδα καταγράφεται σε σχέση με τις υπόλοιπες, εξασφαλίζοντας ακρίβεια στην αναπαράσταση.
- Χρονολογική ακολουθία: Η Μήτρα καθιστά δυνατή τη διατύπωση σχετικής χρονολογικής αλυσίδας με βάση τα ίδια τα δεδομένα του χώρου.
- Συνδυασμό με ψηφιακά εργαλεία: Στη σύγχρονη αρχαιολογία, η Μήτρα Χάρις ενσωματώνεται σε λογισμικά GIS και βάσεις δεδομένων, βελτιώνοντας την ανάλυση πολύπλοκων συνόλων[6].
- Εκπαίδευση: Αποτελεί βασικό μέρος της διδασκαλίας σε αρχαιολογικά προγράμματα, καθώς εισάγει τους φοιτητές στη λογική της στρωματογραφικής ερμηνείας.
Επίδραση στη θεωρία και μεθοδολογία
Το Μητρώο Harris δεν περιορίζεται σε ένα τεχνικό διάγραμμα. Συνδέεται με μια φιλοσοφία της αρχαιολογικής πράξης. Ενσωματώνει την ιδέα ότι η αρχαιολογική στρωματογραφία είναι ένα «κείμενο» που μπορεί να διαβαστεί, αρκεί να καταγραφεί με συστηματικό τρόπο[7].
Η συμβολή του Harris συγκρίνεται με άλλες σημαντικές συμβολές, όπως είναι:
- Η τυποποίηση των ανασκαφικών τετραγώνων από τον Μόρτιμερ Γουίλερ.
- Η εισαγωγή των επιστημονικών αναλύσεων (ραδιοχρονολόγηση, ανθρωπολογικές μελέτες).
- Η εφαρμογή ψηφιακών μεθόδων κατά τον ύστερο 20ό αιώνα.
Με την επινόηση της Μήτρας, ο Χάρις προσέφερε έναν κώδικα ανάγνωσης της ανασκαφικής πληροφορίας, ενισχύοντας την αντικειμενικότητα και την επαναληψιμότητα των ερμηνειών[8].
Παραπομπές
Βιβλιογραφία
- Harris, E. C. (1979). Principles of Archaeological Stratigraphy. London: Academic Press. ISBN 9780123266509
- Harris, E. C. (1989). Principles of Archaeological Stratigraphy (2nd ed.). London: Academic Press. ISBN 9780123266516
- Carver, M. (2009). Archaeological Investigation. London: Routledge. ISBN 9780415477169
- Trigger, B. G. (2006). A History of Archaeological Thought (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521600491
