Archaeology

Ως αρχαιολογική θέση ή αρχαιολογικός τόπος εννοείται εκείνη η περιοχή στην επιφάνεια της γης, στην οποία κατανέμονται αρχαιολογικά δεδομένα. Όσον αφορά στο περιεχόμενό της, η αρχαιολογική θέση είναι δυνατόν να συνδέεται με κατηγορίες δεδομένων (π.χ. τέχνεργα, οικοδεδομένα, κτίσματα) ή οποιονδήποτε συνδυασμό τους.

Η αρχαιολογική θέση είναι ως έννοια θεμελιώδης για την αρχαιολογία, ωστόσο υπάρχουν αρκετά γνωστά πρακτικά και θεωρητικά προβλήματα με τις τοποθεσίες ως μονάδες παρατήρησης. Στην ψηφιακή εποχή, οι γεωχωρικές τεχνολογίες παρέχουν την ικανότητα ανίχνευσης, καταγραφής, ευρετηριασμού και ανάλυσης τοποθεσιών σε κλίμακες αδύνατες στην αναλογική εποχή^[1].

Όσον αφορά στη λειτουργία, οι αρχαιολογικές θέσεις διακρίνονται σε οικισμούς, σπήλαια και βραχοσκεπές, καταυλισμούς, τελετουργικά κέντρα ή ιερά, ναούς και ταφικές θέσεις ή νεκροταφεία, και θέσεις με εξειδικευμένες λειτουργίες (εμπορικές θέσεις ή «εμπορεία», στρατιωτικές εγκαταστάσεις, λατομεία, μεταλλεία, εργαστήρια, λιμενικές εγκαταστάσεις κ.α.).

Ως προς το μέγεθος και τη μορφή, μια αρχαιολογική θέση μπορεί να αντιπροσωπεύεται είτε στο σύνολό της από έναν οικισμό ή από κάποιο μεμονωμένο κτίσμα, ή ακόμη από την απλή παρουσία εργαλείων ή κεραμεικής. Όσον αφορά στους οικισμούς -ειδικότερα όταν αυτοί δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι και τα όριά τους δεν είναι σαφώς καθορισμένα (από οχυρωματικά τείχη, τάφρους, περιβόλους, από την εμφανή τοπογραφική τους θέση -για παράδειγμα λόφος, ακρωτήριο- ή όταν δεν χαρακτηρίζονται από σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, είναι δυνατόν να αναγνωριστούν από την κατανομή και την πυκνότητα των υλικών καταλοίπων τους στο χώρο.

Ως προς τη διάρκεια χρήσης, υπάρχουν αρχαιολογικές θέσεις που χρησιμοποιήθηκαν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, άλλες που διήρκεσαν για μία ή περισσότερες γενεές και άλλες που χρησιμοποιήθηκαν επανειλημμένα (ενδεχομένως με περιόδους εγκατάλειψης) επί αιώνες ή ακόμη και χιλιετίες.

Οι αρχαιολογικές θέσεις αποτελούν βασικές μονάδες έρευνας στην αρχαιολογία και πολλές αρχαιολογικές μελέτες στις μέρες μας εξακολουθούν να διεξάγονται στο επίπεδο μεμονωμένων θέσεων. Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, διαπιστώνεται η τάση να μελετώνται οι αρχαιολογικές θέσεις ως τμήμα ενός ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να δίνεται έμφαση σε μεγαλύτερες και πιο περιεκτικές μονάδες έρευνας, τις αρχαιολογικές γεωγραφικές περιοχές.

Η αρχαιολογική γεωγραφική περιοχή' περιλαμβάνει μια σειρά από αρχαιολογικές θέσεις. Πρόκειται για μια οριοθετημένη γεωγραφική έκταση βάσει εμφανών τοπογραφικών στοιχείων, όπως είναι οι |θάλασσες, τα όρη, ή τα ποτάμια. Τούτη η οριοθετημένη έκταση στο παρελθόν αποτελούσε ταυτόχρονα μια σαφώς καθορισμένη οικολογική και πολιτισμική επικράτεια, στην οποία αναπτύχθηκαν κοινωνίες ή σύνολα κοινωνιών.

• Κουκουζέλη Αλ. κ.ά., 2000. Αρχαιολογία στον Ελληνικό χώρο, τομ. Α΄, Πάτρα: ΕΑΠ.
• McCoy, Mark D. 2020. “The Site Problem: A Critical Review of the Site Concept in Archaeology in the Digital Age”, Journal of Field Archaeology, 45:sup1, 518-S26, https://doi.org/10.1080/00934690.2020.1713283
• Renfrew C. Bahn P., 2001. Αρχαιολογία: Θεωρίες, μεθοδολογία και πρακτικές εφαρμογές, Αθήνα: Καρδαμίτσας.
• Sharer R.J., Ashmore W. 1979. Fundamentals in Archeology, Menlo Park: The Benjamin/Cummings Publishing Company.

• Οι Αρχαιολογικοί Τόποι της Ελλάδας