Σιενάγκα Γκράντε ντε Σάντα Μάρτα

Από archaeology
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση
Δορυφορική φωτογραφία της Σιενάγκα

Η Σιενάγκα Γκράντε ντε Σάντα Μάρτα (Ciénaga Grande de Santa Marta) (CGSM) είναι ένα από τα πιο σημαντικά υγροτοπικά και παράκτια οικοσυστήματα της Κολομβίας και της Καραϊβικής ζώνης. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας, ανάμεσα στο δέλτα του ποταμού Μαγδαλένα και την οροσειρά της Σιέρα Νεβάντα ντε Σάντα Μάρτα (Sierra Nevada de Santa Marta)[1] και έχει χαρακτηριστεί ως υγρότοπος διεθνούς σημασίας υπό τη Σύμβαση Ραμσάρ[2].

Περιγραφή του οικοσυστήματος

Η CGSM είναι λιμνοθαλάσσια ζώνη σε επαφή με τη θάλασσα, με δίκτυο μικρών λιμνών (lagoonas), καναλιών (caños) και μαγκρόβια (manglar)[3]. Συγκεκριμένα, το σύστημα περιλαμβάνει περί τις 20 παραλλαγές λιμνών με μεταβλητή αλατότητα, που συνδέονται υδραυλικά μεταξύ τους και με το θαλασσινό νερό[4]). Ο υδρολογικός έλεγχος του συστήματος εξαρτάται από τις εισροές γλυκού νερού —από τον ποταμό Μαγδαλένα και τα παράπλευρα ποτάμια όπως οι Αρακατάκα (Aracataca), Φουντασιόν (Fundación), Τουκουρίνκα (Tucurinca), Σεβίλα (Sevilla) και Φρίο (Frío)— καθώς και από τις παλίρροιες και ανταλλαγές με το θαλάσσιο νερό[5].

Το μέσο βάθος της λιμνοθαλάσσιας ζώνης κυμαίνεται περίπου από 1,0 έως 1,8 m, με περιοχές που φτάνουν έως και 2,3 m[6]. Η αλατότητα παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, ανάλογα με την εποχή και τη σχέση ανάμεσα στις ροές γλυκού και θαλασσινού νερού[7]. Το σύστημα διαθέτει υψηλή πρωτογενή παραγωγικότητα χάρη στη διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών, στην επαρκή ηλιακή ακτινοβολία και στις σταθερές θερμοκρασίες, με περιορισμένες διακυμάνσεις[8].

Βιοποικιλότητα

Η βιοποικιλότητα στην CGSM είναι εντυπωσιακή. Το σύστημα φιλοξενεί περισσότερα από 130 είδη ψαριών, περίπου 200 είδη πουλιών, 18 είδη θηλαστικών, 26 είδη ερπετών και τρία είδη μαγκρόβιου δάσους[9]. Επιπλέον, υπάρχουν εκατοντάδες είδη φυτών, άλγης και μικροοργανισμών[10]. Το οικοσύστημα αποτελεί κρίσιμη περιοχή ανατροφής για πολλά εμπορικά είδη ψαριών[11]). Τα μαγκρόβια δάση προσφέρουν καταφύγιο, προστασία, τροφή και λειτουργούν ως φιλτραριστές για θρεπτικά συστατικά και ρύπους[12]). Η περιοχή έχει επίσης χαρακτηριστεί ως καταφύγιο χλωρίδας και πανίδας (Sanctuary of Flora and Fauna CGSM) υπό την εθνική νομοθεσία της Κολομβίας[13].

Ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και απειλές

Παλαφίτος στο έλος

Παρά τη σημαντική οικολογική αξία της CGSM, έχει υποστεί σοβαρές πιέσεις από ανθρώπινες δραστηριότητες. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι η αλλοίωση των υδρολογικών ροών μέσω κατασκευής δρόμων και φραγμάτων — ενδεικτικά, η κατασκευή της οδικής γραμμής που διασχίζει τη λωρίδα άμμου που διαχωρίζει την περιοχή από τη θάλασσα οδήγησε σε περιορισμένη κυκλοφορία νερού και αύξηση της αλμυρότητας[14]. Η εισροή αλμυρού νερού έχει επηρεάσει την ευαισθησία των μαγκρόβιων δασών, που σε υπερβολική αλατότητα υποφέρουν και πεθαίνουν[15].

Επιπλέον, η ρύπανση —κυρίως μικροπλαστικά και παθογόνα βακτήρια— θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα νερού, την υγεία των οργανισμών και τη διατροφική ασφάλεια του τοπικού πληθυσμού[16]. Μελέτες σε μικροπλαστικά έχουν εντοπίσει 1.760 γένη βακτηρίων σε δείγματα από νερό, ιζήματα και ψάρια, με επικράτηση των Proteobacteria, Firmicutes και Bacteroidetes[17]. Η παρουσία αυτών μπορεί να συνδέεται με την εμφάνιση βακτηρίων με ιογόνες δυνατότητες[18].

Άλλες απειλές περιλαμβάνουν την αποδάσωση των μαγκρόβιων για διαμόρφωση γεωργικών εκτάσεων, τη λαθραία δόμηση, τη μη επαρκή διαχείριση λυμάτων και αποβλήτων, καθώς και την εντατικοποίηση της αλιείας. Εντός των παρυφών της CGSM, υπάρχουν οικισμοί που ζουν σε σπίτια κατασκευασμένα πάνω σε ξύλινους πασσάλους μέσα στο νερό (Παλαφίτος). Οι κάτοικοι εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από την αλιεία και το υδάτινο σύστημα για τη διαβίωσή τους[19]).

Κοινωνικο-οικολογική δυναμική και διοίκηση

Η CGSM αποτελεί ένα κλασικό πεδίο όπου βρίσκει εφαρμογή η θεωρία των κοινωνικο-οικολογικών συστημάτων (SES). Σε μία σχετική μελέτη, οι Leal-Flórez και Vilardy (2015) υιοθέτησαν το πλαίσιο της Έλινορ Όστρομ (Elinor Ostrom) για να αναλύσουν τις συλλογικές δράσεις των κοινοτήτων γύρω από την CGSM. Η μελέτη δείχνει ότι οι κοινότητες διαθέτουν γνώση και κινητικότητα, όμως συχνά προσκρούουν σε θεσμικά εμπόδια, ασάφειες στη νομοθεσία και έλλειψη συντονισμού με τις κρατικές υπηρεσίες[20].

Η κατασκευή δρόμων, η υποβάθμιση της υδρολογίας και η ρύπανση έχουν οδηγήσει σε μείωση της αλιευτικής παραγωγής, που αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος. Υπάρχουν αναφορές ότι είδη ψαριών μειώθηκαν από 56 σε 15 σε ορισμένες περιοχές[21]. Οι κάτοικοι σε οικισμούς όπως η Νουέβα Βενέτσια (Nueva Venecia) αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας λόγω κατανάλωσης μη επεξεργασμένου νερού και ρύπανσης[22].

Παρά τις δυσκολίες, κοινότητες και οργανώσεις έχουν ξεκινήσει πρωτοβουλίες αποκατάστασης και ανάκτησης της σωστής κυκλοφορίας υδάτων μέσω ανοίγματος καναλιών, αφαίρεσης φραγμάτων, αναδασώσεων των μαγκρόβιων, και επιτήρησης της ρύπανσης[23]. Η συμμετοχική διακυβέρνηση θεωρείται κρίσιμη για την επιτυχία τέτοιων παρεμβάσεων.

Παραπομπές

  1. ↑ Gómez Cardona et al. 2023, 3
  2. ↑ Gómez Cardona et al. 2023, 4
  3. ↑ Gómez Cardona et al. 2023, 4
  4. ↑ Gómez Cardona et al. 2023, 4.
  5. ↑ Gómez Cardona et al. 2023, 2.
  6. ↑ Jaramillo et al. 2018, 756.
  7. ↑ Jaramillo et al. 2018, 760
  8. ↑ Vinasco et al. 2020, 195.
  9. ↑ JNCC n.d., 10
  10. ↑ JNCC n.d., 10
  11. ↑ JNCC n.d., 10
  12. ↑ Jaramillo et al. 2018, 756
  13. ↑ Gómez Cardona et al. 2023, 3
  14. ↑ Jaramillo et al. 2018, 756
  15. ↑ Jaramillo et al. 2018, 760
  16. ↑ Touza et al. 2021, 512
  17. ↑ Bolívar-Anillo et al. 2025, abstract
  18. ↑ Bolívar-Anillo et al. 2025, abstract
  19. ↑ Touza et al. 2021, 510
  20. ↑ Touza et al. 2021, 513
  21. ↑ Touza et al. 2021, 510
  22. ↑ Touza et al. 2021, 513
  23. ↑ Ruiz-Guevara et al. 2025, 7

Βιβλιογραφία

  • Bolívar-Anillo, H. J., Villate-Daza, D. A., Bolívar-Anillo, H. J., & Villate-Daza, D. A. (2025). Coastal populations and river discharges as sources of microplastic pollution of the Ciénaga Grande de Santa Marta, Colombian Caribbean. Marine Pollution Bulletin, 208, 116962. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2025.116962
  • Gómez Cardona, C. J., Moreno, J. Y., Contreras, A., Sanchez-Nuñez, D. A., Arciniegas Moreno, N., Guerrero, D., Viloria Maestre, E. A., & Lopez Navarro, J. (2023). Accounting of marine and coastal ecosystems at the Ramsar Site Cienaga Grande de Santa Marta, Colombia. One Ecosystem, 8, e98852. https://doi.org/10.3897/oneeco.8.e98852
  • Jaramillo, F., Licero, L., Åhlen, I., Manzoni, S., Rodríguez-Rodríguez, J. A., Guittard, A., Hylin, A., Bolaños, J., Jawitz, J., Wdowinski, S., Martínez, O., & Espinosa, L. F. (2018). Effects of Hydroclimatic Change and Rehabilitation Activities on Salinity and Mangroves in the Cienaga Grande de Santa Marta, Colombia. Wetlands, 38, 755–767. https://doi.org/10.1007/s13157-018-1019-2
  • JNCC. (n.d.). Biodiversity Management and Ecosystem Services: A guide for EO4cultivar project partners in Colombia. JNCC Open Data. https://data.jncc.gov.uk/data/fc25e10e-857b-4c08-a591-30fcd65d96dc/eo4c-colombia-biodiversity-management-guide.pdf
  • Ruiz-Guevara, S. M., Quintero-Castañeda, C. Y., Hernández-Angulo, L. R., & Sierra-Carrillo, M. M. (2025). Environmental Psychology and Mangrove Reforestation in the Ciénaga Grande de Santa Marta, Colombia: An Approach to Ecosystem Restoration. Oceanography Challenges, 6(1), 24. https://doi.org/10.3390/oceanchalle6010024
  • Touza, J., Lacambra, C., Kiss, A., Mato Amboage, R., Sierra, P., Solan, M., Godbold, J. A., Spencer, T., & White, P. C. L. (2021). Coping and Adaptation in Response to Environmental and Climatic Stressors in Caribbean Coastal Communities. Environmental Management, 68, 505–521. https://doi.org/10.1007/s00267-021-01512-3
  • Vinasco, J. S., Rodríguez, D. A., Velásquez, S., Quintero, D. F., Livni, L. R., & Hernández, F. L. (2020). Coverage Changes Detection at Ciénaga Grande de Santa Marta Lagoon Complex Using Remote Sensing. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, XLII-3/W12-2020, 195–200. https://doi.org/10.5194/isprs-archives-XLII-3-W12-2020-195-2020
Ανακτήθηκε από «https://archaeology.archive.gr/mediawiki-1.44.0/index.php?title=Σιενάγκα_Γκράντε_ντε_Σάντα_Μάρτα&oldid=1997»