Σύγκριση εκδόσεων

Εδώ βλέπετε τις διαφορές μεταξύ της επιλεγμένης έκδοσης και της τρέχουσας έκδοσης της σελίδας.

--- γεωλογικός_χρόνος [2022/10/05 08:28] – [Χρονολογικός πίνακας - (2005)] admin
+++ γεωλογικός_χρόνος [2022/10/05 09:46] (τρέχουσα) – [Εξωτερικοί σύνδεσμοι] admin
@@ Γραμμή 3: / Γραμμή 3: @@
 ====Ορολογία====
-{{ γεωλογικός_χρόνος.png|Γεωλογικός χρόνος}}
+[{{ γεωλογικός_χρόνος.png|Γεωλογικός χρόνος}}]
-Η μεγαλύτερη μονάδα του γεωλογικού χρόνου είναι ο Μεγααιώνας ο οποίος διαιρείται διαδοχικά σε Αιώνες, Περιόδους και Εποχές. Οι παλαιοντολόγοι με τη σειρά τους έχουν καθορίσει ένα σύστημα φάσεων για την πανίδα. Αρκετά από τα ονόματα αυτών των φάσεων χρησιμοποιήθηκαν για τη διαμόρφωση της γεωλογικής ονοματοδοσίας, αν και οι φάσεις πανίδας είναι περισσότερες από τις γεωλογικές χρονικές μονάδες.
+Η μεγαλύτερη μονάδα του γεωλογικού χρόνου είναι ο Μεγααιώνας ο οποίος διαιρείται διαδοχικά σε Αιώνες, Περιόδους και Εποχές((Cohen //et al.// 2015)). Οι παλαιοντολόγοι με τη σειρά τους έχουν καθορίσει ένα σύστημα φάσεων για την πανίδα. Αρκετά από τα ονόματα αυτών των φάσεων χρησιμοποιήθηκαν για τη διαμόρφωση της γεωλογικής ονοματοδοσίας, αν και οι φάσεις πανίδας είναι περισσότερες από τις γεωλογικές χρονικές μονάδες.
 Οι γεωλόγοι σήμερα χρησιμοποιούν τους όρους Ανώτερη/Ύστερη, Κατώτερη/Πρώιμη και Μέση ως υποδιαιρέσεις των περιόδων και άλλων γεωλογικών χρονολογικών μονάδων. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα σημείο αιχμής του έργου της Διεθνούς Επιτροπής Στρωματογραφίας, έτσι ώστε να ενοποιηθούν οι αντικρουόμενες ορολογίες που ορίστηκαν σε εθνικό επίπεδο και να καθοριστούν παγκόσμιες σταθερές.
 ====Ιστορία της χρονολογικής κλίμακας====
-Όταν ο Γουΐλιαμ Σμιθ και ο Τσαρλς Λάιελ αναγνώρισαν ότι τα στρώματα άντιπροσώπευαν διαδοχικές χρονολογικές περιόδους, δεν υπήρχε τρόπος να καθορίσουν τι είδους χρονολογική κλίμακα αντιπροσώπευαν αυτά τα στρώματα. Οι Δημιουργιστές πρότειναν χρονολογίες μερικών χιλιάδων χρόνων μόνον, ενώ οι Εξελικτικιστές πρότειναν σαφώς μεγαλύτερες. Επί εκατό περίπου χρόνια η ηλικία της Γης και τα γεωλογικά στρώματα υπήρξαν αντικείμενο αξιοσημείωτης διαμάχης, έως ότου η τεχνολογική εξέλιξη στον 20ο αιώνα επέτρεψε τη χρήση της ραδιοχρονολόγησης και παρείχε σχετικά ακριβέστερες χρονολογήσεις του γεωλογικού χρονικού ορίζοντα. Το 1977 η Παγκόσμια Επιτροπή Στρωματογραφίας (νυν Διεθνής) ξεκίνησε μια προσπάθεια παγκόσμιου καθορισμού των γεωλογικών περιόδων και των φάσεων ανάπτυξης της πανίδας. Το πιο πρόσφατο έργο της περιγράφεται στο Gradstein et al., Γεωλογική χρονολογική κλίμακα, (2004) (ISBN 0-521-78673-8).
+Όταν ο Γουΐλιαμ Σμιθ και ο Τσαρλς Λάιελ αναγνώρισαν ότι τα στρώματα αντιπροσώπευαν διαδοχικές χρονολογικές περιόδους, δεν υπήρχε τρόπος να καθορίσουν τι είδους χρονολογική κλίμακα αντιπροσώπευαν αυτά τα στρώματα. Οι Δημιουργιστές πρότειναν χρονολογίες μερικών χιλιάδων χρόνων μόνον, ενώ οι Εξελικτικιστές πρότειναν σαφώς μεγαλύτερες. Επί εκατό περίπου χρόνια η ηλικία της Γης και τα γεωλογικά στρώματα υπήρξαν αντικείμενο αξιοσημείωτης διαμάχης, έως ότου η τεχνολογική εξέλιξη στον 20ό αιώνα οδήγησε στη χρήση της ραδιοχρονολόγησης και παρείχε σχετικά ακριβέστερες χρονολογήσεις του γεωλογικού χρονικού ορίζοντα. Το 1977 η Παγκόσμια Επιτροπή Στρωματογραφίας (νυν Διεθνής) ξεκίνησε μια προσπάθεια παγκόσμιου καθορισμού των γεωλογικών περιόδων και των φάσεων ανάπτυξης της πανίδας((Gradstein //et al.// 2004)).
-====Χρονολογικός πίνακας - (2005) ====
+====Γεωλογική χρονολογική κλίμακα====
-{| border="" cellspacing="" cellpadding=""
+[{{geo-time-scale-fy17.jpg?600|Γεωλογική Χρονολογική Κλίμακα}}]
-|-
-! Μεγααιώνας
-! Αιώνας
-! colspan="2" | Περίοδος<sup>1</sup>
-! Εποχή
-! Γεγονότα
-! Τέλος, εκατομμύρια<br />έτη πριν<sup>2</sup>
-|-
-| rowspan="37" style="background:#B3E2D1" | Φανεροζωικός
-| rowspan="7" style="background:#FFFF00" | Καινοζωικός
-| colspan="2" style="background:#FDCC8A" rowspan="4" | Νεογενής<sup>3</sup>
-| style="background:#FFFFB3" | Ολόκαινος
-| Τέλος ύστερης Παγετώδους, σύγχρονος πολιτισμός.
-|-
-| style="background:#FFFF62" | Πλειστόκαινος
-| Μεγάλα θηλαστικά, σύγχρονος άνθρωπος, 0.011430 ± 0.00013
-| style="background:#FFFF62" |
-|-
-| style="background:#FEEBAC" |Πλειόκαινος
-| Εντατικοποίηση της Παγετώδους. Εμφανίζεται ο αυστραλοπίθηκος και πολλά από τα υπάρχοντα γένη θηλαστικών, 1.806 ± 0.005 <sup>*</sup>
-| style="background:#FEEBAC" |
-|-
-| style="background:#FFDE00" | Μειόκαινος
-| Ήπιο κλίμα - Ορογένεση στο βόρειο ημισφαίριο - σύγχρονα θηλαστικά και αναγνωρίσιμες οικογένειες πτηνών. Ιππάρια και ποικιλίες μαστόδοντων. Εμφανίζονται τα πρώτα ανθρωποειδή.  5.332 ± 0.005 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="3" colspan="2" style="background:#FFB300" |Παλαιογενής<sup>3</sup>
-| style="background:#EAC672" | Ολιγόκαινος
-| Θερμό κλίμα - Εξέλιξη και ποικιλομορφία της πανίδας, ιδιαίτερα των θηλαστικών. Σύγχρονοι τύποι αγγειόσπερμων, 23.03 ± 0.05 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#EAAD43" | Ηώκαινος
-| Αρχαϊκά θηλαστικά και οικογένειες σύγχρονων θηλαστικών. Πρωτόγονα κητοειδή, φάλαινες. Έναρξη της παρούσας παγετώδους, 33.9 ± 0.1 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#EB9301" | Παλαιόκαινος
-| Κλίμα τροπικό.  Σύγχρονα φυτά και πρωτόγονες οικογένειες θηλαστικών ακολουθούν την εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Εμφανίζονται τα πρώτα μεγάλα θηλαστικά, 55.8 ± 0.2 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="8" style="background:#7FAD51" | Μεσοζωικός
-| rowspan="2" colspan="2" style="background:#7FC31C" | Κρητιδική
-| style="background:#DEF197" | Ανώτερη/Ύστερη
-| rowspan="2" | Εμφανίζονται τα πρώτα ανθοφόρα φυτά με νέους τύπους εντόμων και σύγχρονες μορφές ιχθύων. Πολλοί νέοι τύποι δεινοσαύρων. Πρωτόγονα πτηνά αντικαθιστούν τους πτερόσαυρους και σύγχρονες μορφές καρχαρία εμφανίζονται στη θάλασσα. Η Γκοντβάνα διασπάται, 66 ± 0.5 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#B3DF7F" | Πρώιμη, 99.6 ± 0.9 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="3" colspan="2" style="background:#4DB47E" | Ιουρασική
-| style="background:#CCEBC5" | Ύστερη
-| rowspan="3" | Αφθονούν οι δεινόσαυροι. Η αρχαιοπτέρυξ εξελίσσεται από τα ερπετά. Η Παγγαία διαμελίζεται στην Γκοντβάνα και τη Λαυρασία., 145.5 ± 4.0
-|-
-| style="background:#7FCA93" | Μέση
-| style="background:#7FCA93" | 161.2 ± 4.0
-|-
-| style="background:#66C292" | Πρώιμη
-| style="background:#66C292" | 175.6 ± 2.0 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="3" colspan="2" style="background:#67C3B7" | Τριασική
-| style="background:#CCECE1" | Ανώτερη/Ύστερη
-| rowspan="3" | Εμφανίζονται τα θηλαστικά και επικρατούν τα σποριόφυτα.  199.6 ± 0.6
-|-
-| style="background:#99D7BE" |Μέση
-| style="background:#99D7BE" | 228.0 ± 2.0
-|-
-| style="background:#67B39F" | Κατώτερη/Πρώιμη
-| style="background:#67B39F" | 245.0 ± 1.5
-|-
-| rowspan="22" style="background:#80B5D5" | Παλαιοζωικός
-| rowspan="3" colspan="2" style="background:#67C6DE" | Πέρμια
-| style="background:#B3E3EE" | Λοπίνγκια
-| rowspan="3"| Τα κωνοφόρα αντικαθιστούν τις φτέρες. Πολλαπλασιάζονται τα ερπετά. Επεκτείνονται οι έρημοι, 251.0 ± 0.4 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#99D8D8" | Γουαδαλούπια
-| style="background:#99D8D8" |  260.4 ± 0.7 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#80CEC9" | Κισουράλια
-| style="background:#80CEC9" | 270.6 ± 0.7 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="6" style="background:#99BDFF" | Λιθανθρακοφόρος<sup>4</sup>
-|-
-| rowspan="3" | Απέραντα ελώδη δάση αναπτύσσονται στις εκβολές των ποταμών. Από τα δάση αυτά σχηματίζονται τα αποθέματα λιθάνθρακα. Τα αμφίβια αφθονούν. Τα πρώτα ερπετά εξελίσσονται από τα αμφίβια, 299.0 ± 0.8 <sup>*</sup>. Οι καρχαρίες και πολλά άλλα είδη αφθονούν στις θάλασσες. Τα πρώτα έντομα και αμφίβια, όπως ο ιχθυόστεγος, κάνουν την εμφάνισή τους. Σχηματίζονται τα πρώτα δάση από σποριόφυτα, όπως οι γιγαντιαίες φτέρες και τα βρύα. Σχηματίζονται οι πρώτοι ψαμμίτες στις έρημους, 359.2 ± 2.5 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="4" colspan="2" style="background:#B172B6" | Σιλούρια
-| style="background:#E9C7E2" | Πριδόλια
-| rowspan="4"| Ανάπτυξη των πρώτων απλών φυτών, όπως η κουκσόνια, κατά μήκος των ακτών ή σε εκβολές ποταμών. Εμφανίζονται τα πρώτα οδοντοφόρα ψάρια. Ψάρια εμφανίζονται επίσης σε λίμνες και ποτάμια. Οι ήπειροι αρχίζουν να μετακινούνται και να πλησιάζουν μεταξύ τους, 416.0 ± 2.8 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#CAA7D1" | Λουντλόβια
-| style="background:#CAA7D1" | 418.7 ± 2.7 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#B189B3" | Βενλόκια
-| style="background:#B189B3" | 422.9 ± 2.5 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#9858A8" | Λανδοβέρια
-| style="background:#9858A8" | 428.2 ± 2.3 <sup>*</sup>
-|-
-| rowspan="3" colspan="2" style="background:#F981A6" | Ορδοβίκια
-| style="background:#FBB4BD" | Ανώτερη/Ύστερη
-| rowspan="3" | Εμφανίζονται τα καρκινοειδή μαζί με τα πρώτα ιχθυόμορφα σπονδυλωτά. Κοραλλιογενείς ύφαλοι αρχίζουν να σχηματίζονται στους ωκεανούς, ενώ οι νότιες ήπειροι μετατοπίζονται προς τους Πόλους. Παγετώδης περίοδος στη Σαχάρα, 443.7 ± 1.5 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#FA9AB1" | Μέση
-| style="background:#FA9AB1" | 460.9 ± 1.6 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#E67DA4" | Κατώτερη/Πρώιμη
-| style="background:#E67DA4" | 471.8 ± 1.6
-|-
-| rowspan="3" colspan="2" style="background:#FB805F" | Κάμβρια
-| style="background:#FDCDB8" | Φουρόνγκια
-| rowspan="3" | Δεν υπάρχει χερσαία ζωή. Μια ποικιλία φυκών και ασπόνδυλων ευημερεί στους ωκεανούς. Εμφανίζονται τα μαλάκια και αρθρωτά oστρακοφόρα ασπόνδυλα, όπως οι τριλοβίτες, 488.3 ± 1.7 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#E8AE97" | Μέση
-| style="background:#E8AE97" | 501.0 ± 2.0 <sup>*</sup>
-|-
-| style="background:#E77C72" | Κατώτερη/Πρώιμη
-| style="background:#E77C72" | 513.0 ± 2.0
-|-
-| rowspan="10" style="background:#CCD891" | Προτεροζωικός<sup>5</sup>
-| rowspan="3" style="background:#CAA595" | Νεοπροτεροζωικός
-| colspan="2" style="background:#EAD8BC" | Εδιακαρανική
-| colspan="2" | Πρώτοι [[πολυκύτταροι οργανισμοί]]. Απλές σκωληκοειδείς μορφές ζωής. Πρώτοι σπόγγοι, 542.0 ± 1.0 <sup>*</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#DCABAA" | Κρυογενής
-| colspan="2" | Σε αυτή την περίοδο  η Γη μοιάζει με χιονόσφαιρα. Η Ροδινία αρχίζει να διαχωρίζεται, 630 +5/-30 <sup>*</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#CBA46C" | Τόνια
-| colspan="2" | Πρώτη ακτινοβολία. 850 <sup>6</sup>
-|-
-| rowspan="3" style="background:#DDC288" |Μεσοπρωτεροζωικός
-| colspan="2" style="background:#DDC288" |Στέννια
-| colspan="2" | Σχηματισμός της Ροδινίας, 1000 <sup>6</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#DDC288" | Εκτάσια
-| colspan="2" | 1200 <sup>6</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#DDC288" | Καλύμμια
-| colspan="2" | 1400 <sup>6</sup>
-|-
-| rowspan="4" style="background:#B3B25E" | Παλαιοπροτεροζωικός
-| colspan="2" style="background:#B3B25E" |Στατήρια
-| colspan="2" | Πρώτοι σύνθετοι μονοκύτταροι οργανισμοί (ευκαρυωτικά), 1600 <sup>6</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#B3B25E" | Οροσίρια
-| colspan="2" | Ατμόσφαιρα οξυγόνου, 1800 <sup>6</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#B3B25E" | Ρυάκια
-| colspan="2" |2050 <sup>6</sup>
-|-
-| colspan="2" style="background:#B3B25E" |Σιδέρια
-| colspan="2" | 2300 <sup>6</sup>
-|-
-| rowspan="4" style="background:#99ADAC" | Αρχαιοζωικός μεγααιώνας<sup>5</sup>
-| style="background:#CBCDC8" | Νεοαρχαιοζωικός αιώνας.
-| colspan="4" | Πιθανή σταθεροποίηση του μανδύα, περ. 2500 <sup>6</sup>
-|-
-| style="background:#B2B5AF" | Μεσοαρχαιοζωικός αιώνας
-| colspan="4" | Πρώτοι στρωματολίτες, περ. 2800 <sup>6</sup>
-|-
-| style="background:#999791" | Παλαιοαρχαιοζωικός αιώνας]
-| colspan="4" | Πρώτη γνωστή παραγωγή οξυγόνου, Κυανοβακτήρια, περ. 3200 <sup>6</sup>
-|-
-| style="background:#809090" | Ηωαρχαιοζωικός αιώνας
-| colspan="4" | Προκαρυωτικά. περ. 3600 <sup>6</sup>
-|-
-| rowspan="4" style="background:#809090" |Καταρχαιοζωικός μεγααιώνας<sup>5,7</sup>
-| style="background:#809090" | Κατώτερος Ίμβριος αιώνας<sup>8</sup>
-| colspan="4" | περ. 3850
-|-
-| style="background:#809090" |Νεκτάριος<sup>8</sup>
-| colspan="4" |  περ.3920
-|-
-| style="background:#809090" |Προνεκτάριος<sup>9</sup>
-| colspan="4" | Αρχαιότερο γνωστό πέτρωμα (4150 Ma).
-|-
-| style="background:#809090" |Κρυπτικός<sup>8</sup>
-| colspan="4" | Σχηματισμός της Γης (4570 Ma).
-|}
 ====Γενικές παρατηρήσεις====
   - Οι παλαιοντολόγοι αναφέρονται συχνά σε φάσεις πανίδας και όχι σε γεωλογικές περιόδους. Η ονοματοδοσία των φάσεων είναι μια διαδικασία περίπλοκη. Βλ. [[https://web.archive.org/web/20060211234211/http://flatpebble.nceas.ucsb.edu/cgi-bin/bridge.pl?action=startScale|Κλίμακα Harland]].
   -   Οι ημερομηνίες φέρουν εγγενώς την σχετική αβεβαιότητα της [[ραδιοχρονολόγηση]]ς Οι ημερομηνίες και τα αναφερόμενα σφάλματα είναι καταχωρημένα στον παρόντα πίνακα σύμφωνα με την χρονολογική κλίμακα της Διεθνούς Επιτροπής Στρωματογραφίας. Ημερομηνίες που φέρουν την ένδειξη * έχουν διεθνώς συμφωνηθεί.
-  -    Ιστορικά, η Καινοζωική περίοδος διαιρείτο στην Τεταρτογενή και Τριτογενή υπο-εποχή, δηλαδή την Νεογενή και την Παλαιογενή περίοδο. Ωστόσο, η ''Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας'' αποφάσισε πρόσφατα να μη χρησιμοποιούνται πλέον οι όροι στην επίσημη ορολογία.
+  -    Ιστορικά, η Καινοζωική περίοδος διαιρείτο στην Τεταρτογενή και Τριτογενή υπο-εποχή, δηλαδή την Νεογενή και την Παλαιογενή περίοδο. Ωστόσο, η [[https://stratigraphy.org|Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας]] αποφάσισε να μη χρησιμοποιούνται πλέον οι όροι στην επίσημη ορολογία.
   -    Στη Βόρειο Αμερική η Λιθανθρακοφόρος υποδιαιρείται στη Μισσισσίπια και την Πενσυλβάνια  περίοδο.
   -   Ο Προτεροζωικός αιώνας, ο Αρχαιοζωικός αιώνας και ο Καταρχαιοζωικός αιώνας αναφέρονται συχνά ως ''Προκάμβριος Χρόνος'' και ενίοτε ως Κρυπτοζωικός αιώνας.
@@ Γραμμή 194: / Γραμμή 24: @@
   -   Σε γενικές γραμμές οι επιστήμονες, που πριν δύο αιώνες ξεκίνησαν τη [[γεωλογία]], έδωσαν τα ονόματα τους στα στρώματα που μελέτησαν. Για παράδειγμα η Δεβόνια περίοδος ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Devon. Η Κάμβρια από το ρωμαϊκό όνομα της Ουαλίας (Cambria), η Πέρμια και η Ιουρασσική από τη Ρωσία και τις Άλπεις αντίστοιχα.
   -   Αυτά τα ονόματα εποχών χρησιμοποιούνται από τη Σεληνιακή γεωλογική χρονολογική κλίμακα. Η χρήση τους για τη γήινη γεωλογία είναι ανεπίσημη.
+====Παραπομπές σημειώσεις====
+~~REFNOTES~~
+====Βιβλιογραφία====
+  * Cohen, K.M., Finney, S., Gibbard, P.L. 2015. //[[https://stratigraphy.org/ICSchart/ChronostratChart2015-01.pdf|International Chronostratigraphic Chart]]//, (PDF), International Commission on Stratigraphy.
+  * Gradstein, F.M., Ogg, J.G., Smith, A.G. 2004. //A Geologic Time Scale 2004//. Cambridge, UK: Cambridge University Press. [[https://www.worldcat.org/search?qt=wikipedia&q=isbn%3A9780521781428|ISBN 978-0-521-78142-8]].
+  *
+====Εξωτερικοί σύνδεσμοι====
+  * [[https://stratigraphy.org|Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας]]
+  * [[https://www.rocksandminerals.com/geotime/geotime.htm|Χάρτης περιόδων του γεωλογικού χρόνου σε σύγκριση με το απολιθωματικό αρχείο]].
 {{tag>Χρονολόγηση}}