Γεωλογία

Από archaeology
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση
Η πολυεπίπεδη δομή της Γης. (1) εσωτερικός πυρήνας. (2) εξωτερικός πυρήνας. (3) κάτω μανδύας. (4) άνω μανδύας. (5) λιθόσφαιρα. (6) φλοιός (ανώτερο τμήμα της λιθόσφαιρας))

Η γεωλογία, είναι κλάδος της φυσικής επιστήμης που ασχολείται με τη Γη και άλλα αστρονομικά σώματα, τα πετρώματα από τα οποία αποτελούνται και τις διαδικασίες με τις οποίες αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Ως επιστήμη, ασχολείται με τη μελέτη της Γης, των υλικών της, των διεργασιών που τη διαμορφώνουν και της ιστορικής της εξέλιξης. Από τα ορυκτά και τα πετρώματα μέχρι τις τεκτονικές πλάκες και τον γεωλογικό χρόνο, η γεωλογία παρέχει ένα πλαίσιο για την κατανόηση του πλανήτη[1]. Η Γη είναι περίπου 4,57 δισεκατομμύρια ετών, και η γεωλογία μας βοηθά να ερμηνεύσουμε αυτή την τεράστια χρονική κλίμακα[2].

Ιστορία της γεωλογίας

Η γεωλογία εξελίχθηκε από τις αρχαίες παρατηρήσεις του Θεόφραστου σε σύγχρονη επιστήμη. Στον 18ο αιώνα, ο Τζέιμς Χάτον James Hutton εισήγαγε την αρχή του ομοιομορφισμού (uniformitarianism), σύμφωνα με την οποία οι τωρινές διεργασίες εξηγούν το παρελθόν[3]. Πριν από αυτό, ο καταστροφισμός, που υποστήριζε μεγάλες καταστροφές, κυριαρχούσε σε θεωρίες, όπως αυτή του Georges Cuvier[4] Στον 20ό αιώνα, ο Άλφρεντ Βέγκενερ (Alfred Wegener) πρότεινε την ηπειρωτική μετατόπιση, ως βάση για τη θεωρία των τεκτονικών πλακών[5]. Η γεωλογία θεωρείται ιστορική επιστήμη, καθώς βασίζεται σε παρατηρήσεις παρελθόντων γεγονότων, αλλά συχνά υποτιμάται στην εκπαίδευση λόγω έλλειψης πειραμάτων[6]. Σήμερα, η αντίληψη αυτή αλλάζει, με έμφαση σε μοντέλα και προσομοιώσεις.

Η ιστορική διάσταση της γεωλογίας επηρεάζει την εκπαίδευση, όπου συχνά προτιμώνται "πειραματικές" επιστήμες όπως η φυσική[7] Ωστόσο, η γεωλογία ενσωματώνει φυσική, χημεία και βιολογία, εξελισσόμενη σε διεπιστημονική υπόθεση[8]. Παραδείγματα όπως η μελέτη του Grand Canyon δείχνουν πώς τα διαφορετικά γεωλογικά στρώματα αποκαλύπτουν παρελθόντα περιβάλλοντα[9]

Σχέση γεωλογίας και αρχαιολογίας

Η γεωαρχαιολογία αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ γεωλογίας και αρχαιολογίας, εφαρμόζοντας γεωλογικές τεχνικές για την ικανοποίηση αρχαιολογικών ερωτημάτων, αλλά εξελίσσεται σε ανεξάρτητη επιστήμη με δικές της θεωρίες και μεθόδους[10]. Παρέχει πληροφορίες για φυσικές διεργασίες και αλληλεπιδράσεις ανθρώπων με το περιβάλλον, αναλύοντας θαμμένα κατάλοιπα σε γεωλογικά πλαίσια, όπως αλλαγές τοπίων, παλαιοκλίματα και ανθρώπινες προσαρμογές σε οικοσυστήματα[11]. Στη Μεσόγειο, όπου οι μακροχρόνιες εγκαταστάσεις ήδη από προϊστορικούς χρόνους επηρεάζονται από κλίμα, σεισμούς και ηφαιστειακή δραστηριότητα, η γεωαρχαιολογία ενσωματώνει γεωμορφολογικές έρευνες, γεωφυσικές μεθόδους και αναλύσεις ιζημάτων για την ανακατασκευή αρχαίων τοπίων[12]. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τη μελέτη ρωμαϊκών παράκτιων τοπίων στη Νάπολη, όπου υποβρύχιες δομές αποκαλύπτουν αλλαγές της στάθμης της θάλασσας, και σπηλαίων στη Λιγουρία που καταγράφουν κλιματικές εναλλαγές από τη μεσολιθική περίοδο[13]. Αυτή η διεπιστημονική προσέγγιση ενισχύει την κατανόηση της ανθρώπινης εξέλιξης και των περιβαλλοντικών αλλαγών, παράγοντας νέα γνώση[14]

Η δομή της Γης

Το διάγραμμα: δείχνει πώς αυξάνεται η περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO₂) καθώς περνάμε από τα υπερβασικά στα όξινα πετρώματα.
Η σύγκλιση ωκεανών-ηπείρων που οδηγεί σε καταβύθιση και ηφαιστειακά τόξα απεικονίζει ένα αποτέλεσμα της τεκτονικής των πλακών.

Η Γη αποτελείται από διακριτά στρώματα, καθένα από τα οποία διαθέτει ιδιαίτερη σύσταση και φυσικές ιδιότητες. Στο κέντρο της βρίσκεται ο πυρήνας, που αποτελείται κυρίως από σίδηρο και νικέλιο· ο εξωτερικός πυρήνας είναι υγρός, επιτρέποντας τη δημιουργία του γήινου μαγνητικού πεδίου, ενώ ο εσωτερικός παραμένει στερεός, εξαιτίας των πολύ υψηλών πιέσεων που επικρατούν σε αυτά τα βάθη[15]. Πάνω από τον πυρήνα εκτείνεται ο μανδύας, μια παχιά σιλικούχος στρώση με υλικό που, αν και στερεό, συμπεριφέρεται πλαστικά σε γεωλογικούς χρόνους, επιτρέποντας ροές και κυκλοφορίες στο εσωτερικό του[16]. Το εξωτερικότερο στρώμα είναι ο φλοιός, ο οποίος ποικίλλει σε σύσταση και πάχος: ο ηπειρωτικός φλοιός αποτελείται κυρίως από γρανιτικά πετρώματα, ενώ ο ωκεάνιος από βασαλτικά[17].

Η λιθόσφαιρα, που περιλαμβάνει τον φλοιό και το ανώτερο, πιο άκαμπτο τμήμα του μανδύα, σχηματίζει ένα συμπαγές κέλυφος που διασπάται σε επιμέρους τεκτονικές πλάκες. Αυτές κινούνται πάνω στην πιο ελαστική και εν μέρει λιωμένη ασθενόσφαιρα, η οποία λειτουργεί ως "υπόστρωμα" που επιτρέπει την ολίσθησή τους[18]. Στο εσωτερικό της Γης η θερμοκρασία αυξάνεται σταδιακά με το βάθος, φτάνοντας έως και τους 7000°C στον πυρήνα, γεγονός που συμβάλλει στη δημιουργία θερμικών ρευμάτων και στη μεταβολή των φυσικών ιδιοτήτων των υλικών[19].

Τη γνώση μας για την εσωτερική δομή του πλανήτη ενισχύει η μελέτη των σεισμικών κυμάτων. Τα P-κύματα[20] μπορούν να διαδίδονται τόσο σε στερεά όσο και σε υγρά, ενώ τα S-κύματα μεταφέρονται μόνο μέσα από στερεά υλικά[21]. Η αναπήδηση, η κάμψη και η εξαφάνιση ορισμένων κυμάτων στις βαθιές ζώνες της Γης αποκαλύπτουν τα όρια και τις ιδιότητες των στρωμάτων[22].

Η ισοστασία περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο φλοιός «επιπλέει» πάνω στο πιο πυκνό υλικό του μανδύα, σύμφωνα με αρχές παρόμοιες με αυτές της άνωσης. Παχύτερα τμήματα φλοιού, όπως αυτά κάτω από ορεινούς όγκους, βυθίζονται βαθύτερα στον μανδύα, ενώ λεπτότερα τμήματα βρίσκονται ψηλότερα[23]. Φαινόμενα όπως η ανύψωση του φλοιού μετά την υποχώρηση παγετώνων δείχνουν ότι το σύστημα βρίσκεται σε διαρκή, δυναμική ισορροπία, καθώς ο φλοιός προσαρμόζεται σταδιακά στις μεταβολές της φορτίσεως[24].

Τέλος, η εσωτερική δομή της Γης συνδέεται άμεσα με τις τεκτονικές διεργασίες που διαμορφώνουν την επιφάνειά της. Οι ροές συναγωγής στον μανδύα μεταφέρουν θερμότητα προς τα πάνω και ψυχρότερο υλικό προς τα κάτω, δημιουργώντας δυνάμεις που ωθούν, έλκουν ή παραμορφώνουν τις τεκτονικές πλάκες, προκαλώντας σεισμούς, ηφαιστειακή δραστηριότητα και ορογενέσεις[25].

Στρώμα Σύνθεση Κατάσταση Ιδιότητες
Πυρήνας Κυρίως σίδηρος (Fe) και νικέλιο (Ni) Ο εξωτερικός πυρήνας είναι υγρός, ο εσωτερικός είναι στερεός Θερμοκρασία έως ~7000°C· υπεύθυνος για το μαγνητικό πεδίο της Γης
Μανδύας Πλούσιος σε πυριτικά ορυκτά (σιλικούχες ενώσεις με Mg και Fe) Κυρίως στερεός αλλά πλαστικός (ρευστοποιείται αργά) Η συναγωγή σε αυτό το στρώμα κινεί τις τεκτονικές πλάκες
Φλοιός Λεπτό εξωτερικό στρώμα Στερεός Ηπειρωτικός φλοιός (γρανιτικός, πλούσιος σε SiO₂) και ωκεάνιος φλοιός (βασαλτικός, φτωχότερος σε SiO₂)

Συγκεκριμένα, ο φλοιός έχει σιλιούχα[26] σύνθεση και εκτείνεται σε βάθος από 5 έως 80 χιλιόμετρα, με χαρακτηριστικά όπως η άκαμπτη φύση του και η διάκρισή του σε ηπειρωτικό και ωκεάνιο. Ο μανδύας αποτελείται από περιδοτίτη και φτάνει περίπου στα 2900 χιλιόμετρα, παρουσιάζοντας πλαστική ροή και συναγωγή. Ο πυρήνας, από σίδηρο-νικέλιο, βρίσκεται στο κέντρο της Γης, με υγρό εξωτερικό τμήμα που παράγει μαγνητικό πεδίο.

Θεωρία των τεκτονικών πλακών

Τεκτονικές πλάκες
Συναγωγή και ώθηση τεκτονικών πλακών

Η θεωρία των τεκτονικών πλακών, εισηγμένη τη δεκαετία του 1960, ερμηνεύει την κίνηση περίπου είκοσι λιθοσφαιρικών πλακών που αποτελούν τον εξωτερικό φλοιό της Γης[27].. Οι πλάκες αυτές επιπλέουν πάνω στην ασθενόσφαιρα και κινούνται αργά, με τα όριά τους να αποτελούν ζώνες έντονης γεωδυναμικής δραστηριότητας.

Τα όρια των πλακών διακρίνονται σε τρεις βασικούς τύπους:

  • Αποκλίνοντα: Οι πλάκες απομακρύνονται, όπως στη Μεσοατλαντική Ράχη, οδηγώντας στη δημιουργία νέας ωκεάνιας κρούστας και σε ήπια ηφαιστειακή δραστηριότητα.
  • Συγκλίνοντα: Οι πλάκες συγκλίνουν, προκαλώντας υποβύθιση ή ανύψωση, όπως στις Άνδεις και τα Ιμαλάια, με αποτέλεσμα ορογενέσεις, σεισμούς και ηφαίστεια.
  • Μετασχηματιστικά: Η κίνηση είναι οριζόντια, όπως στο Ρήγμα του Αγίου Ανδρέα (San Andreas), το οποίο χαρακτηρίζεται από ισχυρούς σεισμούς[28].

Η θεωρία έχει ρίζες στην υπόθεση της Μετατόπισης των Ηπείρων του Alfred Wegener, που πρότεινε την ύπαρξη παλαιών υπερηπείρων όπως η Παγγαία, χωρίς όμως να εξηγεί τον μηχανισμό κίνησης. Η ανακάλυψη των ρευμάτων συναγωγής στον μανδύα προσέφερε την απάντηση: η θερμότητα του εσωτερικού της Γης προκαλεί κυκλικές ροές υλικού, οι οποίες κινούν τις λιθοσφαιρικές πλάκες[29].

Η τεκτονική δραστηριότητα εκτιμάται ότι άρχισε πριν από περίπου 3 δισεκατομμύρια χρόνια (Ga) και έχει εξελιχθεί σταδιακά, διαμορφώνοντας το σύγχρονο πλανητικό ανάγλυφο[30]. Στο πλαίσιο του Κύκλου Wilson, οι ήπειροι και οι ωκεανοί περνούν από επαναλαμβανόμενους κύκλους διάσπασης και επανένωσης, οδηγώντας στον σχηματισμό υπερηπείρων όπως η Παγγαία και η Ροδινία[31].

Οι διεργασίες αυτές εξηγούν σημαντικά φαινόμενα, όπως οι ορογενέσεις, οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις, που αποτελούν εκδηλώσεις της συνεχιζόμενης τεκτονικής εξέλιξης του πλανήτη[32].

Ορυκτά και πετρώματα

Ο κύκλος των πετρωμάτων: Πυριγενή, Ιζηματογενή, Ματαμορφωσιγενή πετρώματα

Τα ορυκτά είναι φυσικά, ανόργανα στερεά με κρυσταλλική δομή, που σχηματίζονται μέσω φυσικών διαδικασιών στον φλοιό της Γης και έχουν καθορισμένη χημική σύσταση[33]. Μπορούν να ταξινομηθούν σε διάφορες ομάδες, όπως τα πυριτικά (π.χ. χαλαζίας SiO₂), τα ανθρακικά (π.χ. ασβεστίτης CaCO₃), καθώς και άλλα λιγότερο συχνά ορυκτά[34]. Οι κύριες φυσικές τους ιδιότητες περιλαμβάνουν τη σκληρότητα κατά Mohs, το χρώμα, τη λάμψη, τη θραύση και την πυκνότητα, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση και τη μελέτη τους[35].

Τα πετρώματα αποτελούνται από ένα ή περισσότερα ορυκτά και ταξινομούνται σε τρεις βασικές κατηγορίες: πυριγενή, ιζηματογενή και μεταμορφωμένα. Τα πυριγενή προκύπτουν από την ψύξη και στερεοποίηση του μάγματος (π.χ. γρανίτης), τα ιζηματογενή σχηματίζονται από τη συσσώρευση και συμπίεση ιζημάτων (π.χ. ψαμμίτης), ενώ τα μεταμορφωμένα προκύπτουν από την επίδραση υψηλής πίεσης και θερμότητας σε ήδη υπάρχοντα πετρώματα (π.χ. σχιστόλιθος, μάρμαρο). [36] Ο κύκλος των πετρωμάτων περιγράφει τη συνεχή ανακύκλωση των πετρωμάτων μέσω διεργασιών διάβρωσης, απόθεσης και μεταμόρφωσης, που διαρκεί εκατομμύρια χρόνια και συμβάλλει στη διαμόρφωση της γεωλογικής δομής της Γης[37].

Τύπος πετρώματος Ελληνικός όρος Διεθνής/Λατινικός όρος Παραδείγματα
Πυριγενές Πυριγενές Igneous Γρανίτης, Βασάλτης
Ιζηματογενές Ιζηματογενές Sedimentary Ψαμμίτης, Ασβεστόλιθος
Μεταμορφωμένο Μεταμορφωσιγενές Metamorphic Σχιστόλιθος, Μάρμαρο

Ηφαίστεια και σεισμοί

Ηφαίστεια προκύπτουν από τήξη σε σύνορα πλακών, όπου η θερμότητα και η πίεση στο εσωτερικό της Γης προκαλούν τη δημιουργία μάγματος. Το μάγμα αυτό είναι ένα καυτό, ημιρευστό μίγμα πετρωμάτων και αερίων, που έχει μικρότερη πυκνότητα από τα γύρω στερεά πετρώματα και γι’ αυτό τείνει να ανεβαίνει προς την επιφάνεια. Καθώς κινείται προς τα πάνω, μπορεί να συσσωρευτεί κάτω από την επιφάνεια, σχηματίζοντας μαγματικούς θόλους, ή να εκτοξευθεί κατά την έκρηξη, δημιουργώντας ηφαιστειακές δομές. Η διαδικασία αυτή εξαρτάται από τη σύνθεση του μάγματος, την πίεση και τη θερμοκρασία, καθώς και από τον τύπο της τεκτονικής πλάκας στην περιοχή.

Δημιουργία μάγματος και ηφαιστειακών πεδιάδων

Όταν μια πλάκα βυθίζεται κάτω από μια άλλη σε ζώνες υποβύθισης, όπως οι ζώνες Benioff, η αύξηση θερμοκρασίας και πίεσης προκαλεί τη μερική τήξη των πετρωμάτων της υποβυθιζόμενης πλάκας. Το μάγμα που δημιουργείται συγκεντρώνεται σε κοιλότητες μέσα στη λιθόσφαιρα, σχηματίζοντας θόλους μάγματος. Με την πάροδο του χρόνου, οι θόλοι αυτοί μπορούν να αυξήσουν την πίεση και να προκαλέσουν εκρήξεις, απελευθερώνοντας μάγμα στην επιφάνεια και δημιουργώντας ηφαιστειακές πεδιάδες ή κωνοειδείς δομές.

Τύποι ηφαιστείων

Ασπίδες (μαφικά, π.χ. Χαβάη): Χαρακτηρίζονται από ευρείες, ήπιες πλαγιές και εκρήξεις με ρευστή, χαμηλής πυκνότητας λάβα που ρέει εύκολα, καλύπτοντας μεγάλες εκτάσεις χωρίς βίαιες εκρήξεις. Η συνεχής ροή λάβας σχηματίζει εκτεταμένες ηφαιστειακές πεδιάδες ή ακόμα και νησιά.

Στρωματοηφαίστεια (ενδιάμεσα, π.χ. Φούτζι)

Έχουν απότομες πλαγιές και εκρήξεις που συνδυάζουν τη ροή λάβας με εκτοξεύσεις πυροκλαστικών υλικών, όπως τέφρα, πέτρες και καυτά αέρια. Οι εκρήξεις είναι βίαιες και δημιουργούν στρώματα από εναλλασσόμενα υλικά, γεγονός που κάνει τα στρωματοηφαίστεια πιο επικίνδυνα για τις γύρω περιοχές. [38]

Κίνδυνοι από ηφαίστεια

  • Λάβα: Καίει και καταστρέφει κτίρια, δρόμους και καλλιέργειες, ενώ η θερμοκρασία της μπορεί να προκαλέσει φωτιές σε δασικές εκτάσεις.
  • Πυροκλαστικές ροές: Ταχύτατα κινούμενα σύννεφα καυτών αερίων, τέφρας και πετρωμάτων που καταστρέφουν ό,τι βρεθεί στον δρόμο τους.
  • Λαχάρες: Ρέματα λάσπης ή ηφαιστειακού υλικού αναμειγμένου με νερό, τα οποία κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και μπορούν να προκαλέσουν πλημμύρες ή φράξιμο ποταμών.
  • Αέρια και τέφρα: Εκπομπή αερίων όπως διοξείδιο του θείου και διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία μπορούν να είναι επικίνδυνα για την υγεία και να επηρεάσουν το τοπικό κλίμα. [39]

Σεισμοί

Οι σεισμοί προκαλούνται από την απελευθέρωση ενέργειας σε ρήγματα, συνήθως σε περιοχές έντονης τεκτονικής δραστηριότητας ή σε όρια πλακών. Η ενέργεια αυτή διαδίδεται με τη μορφή σεισμικών κυμάτων, προκαλώντας δονήσεις στην επιφάνεια, οι οποίες μπορεί να είναι καταστροφικές για κτήρια, υποδομές και ανθρώπινες δραστηριότητες.

Μέτρηση σεισμών

  • Η κλίμακα Richter μετρά το μέγεθος ενός σεισμού, δηλαδή την ενέργεια που απελευθερώνεται.
  • Η κλίμακα Mercalli αξιολογεί τις επιπτώσεις του σεισμού στην επιφάνεια της Γης και στους ανθρώπους, από μικρές δονήσεις μέχρι σοβαρές καταστροφές[40].

Σύνδεση με τις πλάκες

Η ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα συνδέεται άμεσα με την κίνηση των τεκτονικών πλακών. Στις ζώνες υποβύθισης (ζώνες Benioff), η βύθιση μιας πλάκας κάτω από μια άλλη προκαλεί έντονη θέρμανση και πίεση, οδηγώντας στη μερική τήξη των πετρωμάτων και στη δημιουργία μάγματος. Αυτές οι περιοχές συγκεντρώνουν μεγάλο ενεργειακό δυναμικό, γεγονός που τις καθιστά επικίνδυνες για ισχυρούς σεισμούς και ηφαιστειακές εκρήξεις[41].

Συνοψίζοντας, η αλληλεπίδραση μάγματος, τεκτονικών πλακών και σεισμικών φαινομένων δημιουργεί ένα δυναμικό γεωλογικό περιβάλλον, όπου η προσεκτική παρακολούθηση και η μελέτη των ηφαιστείων και των σεισμών είναι απαραίτητη για την πρόληψη καταστροφών και την κατανόηση της εξέλιξης του πλανήτη μας.

Γεωλογικός Χρόνος

Ορισμένες από τις σημαντικότερες μονάδες του γεωλογικού χρόνου και ορισμένα γεγονότα της ιστορίας της Γης

Ο γεωλογικός χρόνος διαιρείται σε αίωνες, εποχές και περιόδους, προσφέροντας ένα πλαίσιο για την κατανόηση της ιστορίας της Γης και της ζωής πάνω της. Ο Φανεροζωικός αιώνας, για παράδειγμα, (542 εκατομμύρια χρόνια πριν έως σήμερα) περιλαμβάνει την εμφάνιση και την εξέλιξη πολύπλοκης ζωής, από τα πρώτα πολυκύτταρα οργανισμούς έως τον άνθρωπο[42]. Η μελέτη του γεωλογικού χρόνου γίνεται με διαφορετικές μεθόδους: η σχετική χρονολόγηση βασίζεται στην παρατήρηση και σύγκριση των στρωμάτων των πετρωμάτων, ενώ η απόλυτη χρονολόγηση χρησιμοποιεί ραδιομετρικές τεχνικές για να καθορίσει την ηλικία των πετρωμάτων με ακρίβεια[43]. Παραδείγματα σημαντικών γεγονότων της γεωλογικής ιστορίας περιλαμβάνουν την κυριαρχία των δεινοσαύρων κατά την περίοδο 225-65 εκατομμύρια χρόνια πριν[44].

Η γεωλογία αποκαλύπτει μια δυναμική και συνεχώς μεταβαλλόμενη Γη, με διεργασίες όπως η τεκτονική των πλακών, η ηφαιστειότητα και η διάβρωση που διαμορφώνουν το παρόν και επηρεάζουν το μέλλον μας. Η κατανόηση αυτών των διαδικασιών είναι κρίσιμη για τη βιωσιμότητα, καθώς μας βοηθά να προβλέπουμε φυσικές καταστροφές, να διαχειριζόμαστε πόρους και να προστατεύουμε το περιβάλλον[45]. Μέσα από τη μελέτη των πετρωμάτων, των απολιθωμάτων και των γεωλογικών σχηματισμών, η επιστήμη της γεωλογίας προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για την ιστορία, τη δομή και την εξέλιξη της Γης.

Παραπομπές σημειώσεις

  1. ↑ Earle 2019, 2.
  2. ↑ Johnson et al. 2022, 1.5.
  3. ↑ Dodick and Orion 2003, 199.
  4. ↑ Johnson et al. 2022, 1.4.
  5. ↑ Earle 2019, 236.
  6. ↑ Dodick and Orion 2003, 201.
  7. ↑ Dodick and Orion 2003, 205.
  8. ↑ Earle 2019, 2.
  9. ↑ Johnson et al. 2022, 5.S:1.
  10. ↑ Amato 2021, 1.
  11. ↑ Amato 2021, 1.
  12. ↑ Amato 2021, 2.
  13. ↑ Amato 2021, 2-3.
  14. ↑ Amato 2021, 1.
  15. ↑ Earle 2019, 214.
  16. ↑ Earle 2019, 214.
  17. ↑ Earle 2019, 214.
  18. ↑ Johnson et al. 2022, 2.2.
  19. ↑ Earle 2019, 225.
  20. ↑ Τα P-κύματα (Primary waves ή εγκάρσια κύματα συμπίεσης) είναι ένας από τους δύο βασικούς τύπους σεισμικών κυμάτων που παράγονται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού. Είναι τα πιο γρήγορα σεισμικά κύματα, γι’ αυτό και φτάνουν πρώτα στους σεισμογράφους. Είναι, επίσης, διαμήκη κύματα: τα σωματίδια του μέσου ταλαντώνονται παράλληλα προς τη διεύθυνση διάδοσης του κύματος.
  21. ↑ Τα S-κύματα (Secondary waves ή διατμητικά κύματα) είναι ο δεύτερος βασικός τύπος σεισμικών κυμάτων που παράγονται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού. Φτάνουν μετά τα P-κύματα, επειδή κινούνται πιο αργά και είναι εγκάρσια κύματα: τα σωματίδια του μέσου ταλαντώνονται κάθετα προς τη διεύθυνση διάδοσης του κύματος. ΔΕΝ μπορούν να ταξιδέψουν σε υγρά ή αέρια—μόνο σε στερεά και αυτό συμβαίνει γιατί τα υγρά δεν έχουν διατμητική αντοχή (δεν αντιστέκονται σε παραμορφώσεις διάτμησης). Καθώς ταξιδεύουν, "κουνάνε" το έδαφος δεξιά-αριστερά ή πάνω-κάτω, προκαλώντας συχνά μεγαλύτερες καταστροφές από τα P-κύματα.
  22. ↑ Earle 2019, 217.
  23. ↑ Earle 2019, 226.
  24. ↑ Earle 2019, 231.
  25. ↑ Johnson et al. 2022, 2.6.
  26. ↑ Ο όρος σιλιούχα ή σιλικόνουχα προέρχεται από τη σίλικα (SiO₂), δηλαδή το διοξείδιο του πυριτίου —το βασικό συστατικό του χαλαζία. Όταν λέμε ότι ένα πέτρωμα έχει σιλιούχα σύνθεση, εννοούμε ότι είναι πλούσιο σε SiO₂ (πυρίτιο).
  27. ↑ Earle 2019, 236.
  28. ↑ Johnson et al. 2022, 2.3-2.5.
  29. ↑ Earle 2019, 264.
  30. ↑ Earle 2019, 262.
  31. ↑ Johnson et al. 2022, 2.6.
  32. ↑ Earle 2019, 254.
  33. ↑ Johnson et al. 2022, 3.1.
  34. ↑ Earle 2019, 30.
  35. ↑ Johnson et al. 2022, 3.6.
  36. ↑ Earle 2019, 7.
  37. ↑ Johnson et al. 2022, 1.5.
  38. ↑ Johnson et al. 2022, 4.5.
  39. ↑ Earle 2019, 73.
  40. ↑ Earle 2019, 255.
  41. ↑ Earle 2019, 259.
  42. ↑ Earle 2019, 12.
  43. ↑ Johnson et al. 2022, 1.5.
  44. ↑ Earle 2019, 12.
  45. ↑ Dodick and Orion 2003, 211.

Βιβλιογραφία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ανακτήθηκε από «https://archaeology.archive.gr/mediawiki-1.44.0/index.php?title=Γεωλογία&oldid=1589»