Αποθετικό μοντέλο (αρχαιολογία)
Το αποθετικό μοντέλο στην αρχαιολογία είναι μια μέθοδος που χαρακτηρίζει την υπόγεια στρωματογραφία ιζημάτων για να κατανοήσει την εξέλιξη του τοπίου και την πιθανή παρουσία αρχαιολογικών καταλοίπων. Εστιάζει σε φυσικές και ανθρωπογενείς διεργασίες που σχηματίζουν στρώματα, όπως διάβρωση, απόθεση και ανθρώπινη παρέμβαση.
Το αποθετικό μοντέλο στην αρχαιολογία είναι εργαλείο για την κατανόηση και διαχείριση θαμμένων αρχαιολογικών πόρων, ενσωματώνοντας γεωεπιστημονικές μεθόδους με αρχαιολογικές πρακτικές. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει την πρόβλεψη της κατανομής και διατήρησης καταλοίπων χωρίς εκτεταμένες παρεμβάσεις, βελτιώνοντας την αποδοτικότητα των ερευνών. Η εξέλιξη των μοντέλων από απλές γεωλογικές χαρτογραφήσεις σε προχωρημένα γεωστατιστικά συστήματα έχει ενισχύσει την ακρίβειά τους, ιδιαίτερα σε πολύπλοκα περιβάλλοντα όπως αστικά κέντρα ή πλημμυρικές πεδιάδες[1].
Ορισμός των αποθετικών μοντέλων
Ένα αποθετικό μοντέλο ορίζεται ως η χαρακτηριστική περιγραφή της υπογειας στρωματογραφίας ιζημάτων, η οποία αποκαλύπτει την εξέλιξη του τοπίου και την πιθανή διανομή αρχαιολογικών καταλοίπων[2]. Περιλαμβάνει γεωμορφολογικούς, υδρολογικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες, όπως η ιζηματογένεση από φυσικές διεργασίες (π.χ. πλημμύρες, αιολική δράση) ή ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. κατασκευές, γεωργία)[3]. Τα μοντέλα μπορεί να είναι εμπειρικά, βασισμένα σε παρατηρήσεις, ή θεωρητικά, συνδέοντας διεργασίες με αρχαιολογικά δεδομένα[4]. Σύγχρονες προσεγγίσεις χρησιμοποιούν GIS για τρισδιάστατες απεικονίσεις, ενσωματώνοντας δεδομένα από γεωτρήσεις και γεωφυσικές έρευνες[5]. Η εξέλιξη περιλαμβάνει από 2D διατομές σε ποσοτικά μοντέλα με στατιστική ανάλυση ζώνης[6] για πρόβλεψη πιθανοτήτων. [7].
Τύποι αποθετικών μοντέλων
Τα μοντέλα ταξινομούνται βάσει περιβάλλοντος και μεθόδου[8].
- Γεωαρχαιολογικά Μοντέλα: Εστιάζουν σε φυσικές διεργασίες, όπως αλλουβιακές αποθέσεις σε πλημμυρικές πεδιάδες[9]
- Ανθρωπογενή Μοντέλα: Περιλαμβάνουν τεχνητά ιζήματα από αστικά έργα ή βιομηχανικά απόβλητα[10].
- Προβλεπτικά Μοντέλα: Χρησιμοποιούν στατιστικά, όπως στατιστική ανάλυση ζώνης, για εκτίμηση πιθανοτήτων θέσεων[11].
- Τρισδιάστατα Μοντέλα: Δημιουργούν όγκους ιζημάτων με λογισμικά όπως το Rockworks[12]
Γεωστατιστικά εργαλεία, όπως στατιστικά πλειοψηφίας[13] και ο συντελεστής μεταβλητότητας[14], βελτιώνουν την ακρίβεια σε ανοιχτά λογισμικά όπως το QGIS[15].
Σημασία και εφαρμογές
Τα μοντέλα είναι απαραίτητα για την ποσοτική εκτίμηση αρχαιολογικού δυναμικού, καθώς διαφορετικοί τύποι ιζημάτων επηρεάζουν τη διατήρηση[16]. Χρησιμοποιούνται σε σχεδιασμό έργων, μειώνοντας αβεβαιότητες και κόστη[17]. Σε παχιά ιζήματα (>1m), προβλέπουν διανομή και διατήρηση, ενσωματώνοντας γεωφυσικές μεθόδους όπως η ηλεκτρομαγνητική αγωγιμότητα[18]. Εφαρμογές περιλαμβάνουν τη χαρτογράφηση θαμμένων καταλοίπων, σχεδιασμό αξιολογήσεων και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς[19]. Ανάμεσα στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η συγκεκριμένη μέθοδος περιλαμβάνονται η αρχειοθέτηση δεδομένων, η ενσωμάτωση με ανασκαφές και οι διαφορές κλίμακας[20]. Μελλοντικές εξελίξεις περιλαμβάνουν την τεχνητή νοημοσύνη και την καλύτερη αξιολόγηση μεθόδων[21].
Παραδείγματα αποθετικών μοντέλων
- Grove Farm (Nottingham): Μοντέλο πλημμυρικής πεδιάδας με παλαιοκανάλια και GIS επιφάνειες[22].
- Swansea (Ουαλία): Ανθρωπογενή ιζήματα από βιομηχανική εποχή, με ιεραρχική ταξινόμηση[23].
^Ζανζιβάρη (Τανζανία): Προβλεπτικά μοντέλα με στατιστικά ζώνης για οικισμούς Σουαχίλι[24].
- Υόρκη (Αγγλία): Πρώιμο μοντέλο για αστική διαχείριση[25]
- Τσερτσει Άμπευ Χεντς (Chertsey Abbey Meads}: Συνδυασμός γεωφυσικών μεθόδων και γεωτρήσεων[26]
Τα αποθετικά μοντέλα ενισχύουν την αρχαιολογική έρευνα, μειώνοντας κινδύνους και βελτιώνοντας τη βιωσιμότητα. Μελλοντικά, η ενσωμάτωση ανοιχτών λογισμικών θα τα κάνει πιο προσιτά[27].
παραπομπές
- ↑ Carey et al. 2018, 2-3.
- ↑ Carey et al. 2018, 6.
- ↑ Ford et al. 2014, 56-58.
- ↑ Alders 2023, 118-119.
- ↑ Historic England 2020, n.p.
- ↑ Γεωγραφική τεχνική που υπολογίζει στατιστικά στοιχεία (όπως μέσος όρος, άθροισμα, ελάχιστο, μέγιστο) για κάθε ξεχωριστή "ζώνη" ή περιοχή σε ένα σύνολο δεδομένων. Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υπολογιστεί ο μέσος όρος της βροχόπτωσης για κάθε διοικητική περιοχή σε ένα χάρτη βροχοπτώσεων.
- ↑ Alders 2023, 123-131.
- ↑ Carey et al. 2018, 6-10.
- ↑ Carey et al. 2018, 16-18.
- ↑ Ford et al. 2014, 68-75.
- ↑ Alders 2023, 131-138.
- ↑ Carey et al. 2018, 19.
- ↑ Στατιστικά στοιχεία που προέρχονται από την πλειοψηφία ενός συνόλου δεδομένων ή πληθυσμού
- ↑ Δείκτης που μετράει τη σχετική διασπορά των τιμών σε ένα σύνολο δεδομένων και χρησιμοποιείται για τη σύγκριση της μεταβλητότητας μεταξύ συνόλων που έχουν διαφορετικές μονάδες μέτρησης.
- ↑ Alders 2023, 127-129.
- ↑ Historic England 2020, n.p.
- ↑ Carey et al. 2018, 12-16.
- ↑ Carey et al. 2018, 16-18.
- ↑ Ford et al. 2014, 79-82
- ↑ Carey et al. 2018, 14-15.
- ↑ Carey et al. 2018, 19-21.
- ↑ Carey et al. 2018, 19.
- ↑ Ford et al. 2014, 80-81.
- ↑ Alders 2023, 131-138.
- ↑ Historic England 2020, n.p.
- ↑ Carey et al. 2018, 17.
- ↑ Alders 2023, 138.
Βιβλιογραφία
- Alders, W. (2023). Open-Access Archaeological Predictive Modeling Using Zonal Statistics: A Case Study from Zanzibar, Tanzania. Internet Archaeology, 59. https://doi.org/10.11141/ia.59.7
- Carey, C., Howard, A. J., Corcoran, J., Knight, D., & Heathcote, J. (2018). Deposit modeling for archaeological projects: Methods, practice, and future developments. Geoarchaeology, 33(6), 650-661. https://doi.org/10.1002/gea.21712
- Ford, T. D., Price, S. J., Cooper, A. H., & Waters, C. N. (2014). An assessment of lithostratigraphy for anthropogenic deposits. Geological Society, London, Special Publications, 395(1), 55-89. https://doi.org/10.1144/SP395.12
- Historic England. (2020). Deposit Modelling and Archaeology: Guidance for Mapping Buried Deposits. Archaeology Data Service. https://doi.org/10.5284/1108874
