Αγγείο (αρχαιολογία)
Τα αγγεία αποτελούν ένα από τα πιο διαδεδομένα ευρήματα στην αρχαιολογία, προσφέροντας ενοράσεις σε τεχνολογικές καινοτομίες, κοινωνικές δομές και πολιτιστικές πρακτικές σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, την Κίνα, τους Μάγια, τους Ρωμαίους, τους Ίνκα και πολιτισμούς όπως ο Χάλστατ, τα αγγεία χρησίμευαν για αποθήκευση, τελετουργίες και εμπόριο. Η μελέτη τους βασίζεται σε αρχαιομετρικές αναλύσεις και πειραματικές προσεγγίσεις, αποκαλύπτοντας όχι μόνο υλικά, αλλά και αισθητηριακές εμπειρίες παραγωγής[1].
Ιστορική επισκόπηση
Η ιστορία των αγγείων ξεκινά από τη νεολιθική περίοδο σε πολλούς πολιτισμούς. Στη Μεσοποταμία, κατά την 3η χιλιετία ΠΚΕ, αγγεία όπως κωνικά κύπελλα και σφαιρικά δοχεία χρησιμοποιούνταν σε οικισμούς όπως το Τελ Ζουργκούλ (Tell Zurghul}, υποδεικνύοντας μια πρώιμη αστικοποίηση[2]. Στην Αίγυπτο, αλάβαστρα αγγεία σφραγίζονταν για ταφές, περιέχοντας υγρά ήδη από την εποχή του Παλαιού Βασιλείου[3]. Στην Κίνα, πρώιμα κεραμεικά από το σπήλαιο Ξιανρέν που ανακαλύφθηκε το 1960 χρονολογούνται 18.000 χρόνια ΠΚΕ, σε θέσεις όπως το Ξιανρεντόγκ (Xianrendong)[4] Οι Μάγια, κατά την Πρώιμη Κλασική περίοδο (250-600), παρήγαγαν μαύρα αγγεία για τις ελίτ τάξεις, συνδεδεμένα με την έννοια πλούτος σε ανθρώπους ("wealth-in-people")[5] Στη Ρώμη, ύστερα αγγεία από ΤΗ Μάλτα δείχνουν μείξη τεχνικών, από τον 1ο αι. ΠΚΕ[6] Οι Ίνκα προσαρμόσαν το στυλ του πολιτισμού Κανάρι (Cañari) στον Ισημερινό, με μιτμακούνα[7] (mitmaqkuna) τεχνίτες[8]. Στον πολιτισμό Χάλστατ (8ος-6ος αι. ΠΚΕ), αγγεία από την Πολωνία διακρίνονται σε ταφικά και οικιακά. [9], μια ποικιλία που δείχνει εμπορικές σχέσεις.
Τεχνικές κατασκευής και κόσμησης
Οι τεχνικές ποικίλλουν ανά πολιτισμό. Στην Ελλάδα, η όπτηση περιελάμβανε τρεις φάσεις (οξείδωση, αναγωγή, επανοξείδωση), παράγοντας χρώματα[10] Στη Μεσοποταμία, πηλός με προσμείξεις χρησιμοποιείτο για κωνικά αγγεία, με διαδικασίες γρήγορης παραγωγής[11]. Αιγυπτιακά αλάβαστρα διαμορφώνονταν από λίθο, σφραγισμένα με κερί[12] Κινεζικά πρώιμα αγγεία ψήνονταν σε ανοιχτές φωτιές, με χονδροειδή πηλό[13]. Οι Μάγια στα μαύρα αγγεία χρησιμοποιούσαν επίχρισμα για γυάλισμα, συνδεδεμένο με κοινωνικές ιεραρχίες[14]. Ρωμαϊκά αγγεία από τη Μάλτα αναλύθηκαν με Φθορισμό ακτίνων Χ (XRF), ανάλυση που έδειξε ότι κατασκευάστηκαν από τοπικό πηλό[15]. Οι Ίνκα συνδύαζαν τεχνική περιέλιξης και χτύπημα με εργαλεία χουακτάνα[16] (huactana)[17]. Τα αγγεία του πολιτισμού Χάλστατ περιείχαν ρητίνες, ανιχνευόμενες με φασματομετρία μάζας αέριας χρωματογραφίας (Gas Chromatography-Mass Spectrometry) GC-MS[18].
Εικονογραφία και ερμηνεία
.jpg)
Η εικονογραφία αποκαλύπτει μύθους και πρακτικές. Τα ελληνικά αγγεία απεικονίζουν συνήθως συμπόσια ή μύθους[19]. Τα μεσοποταμιακά αγγεία είναι σπάνια διακοσμημένα, αλλά ο τρόπος κατασκευής υποδηλώνει διαφορές φάσεις[20]. Τα αιγυπτιακά αγγεία περιείχαν έλαια, ερμηνευόμενα ως ταφικά[21]. Τα κινεζικά πρώιμα αγγεία, απλά υποδεικνύουν καθημερινή χρήση[22]. Τα μαύρα αγγεία των Μάγια συνδέονται με πλούτο και τελετές[23]. Τα ρωμαϊκά αγγεία από Μάλτα δείχνουν πολιτιστική μετάβαση[24] Τα αγγεία των Ίνκα συνδέονται με τον ιμπεριαλισμό του συγκεκριμένου πολιτισμού[25], ενώ τα αγγεία Χάλστατ περιείχαν ποτά για τελετές[26].
Παραπομπές
- ↑ Balachandran 2019, 1.
- ↑ Nadali et al. 2024, .5
- ↑ Price et al. 2020, 4386
- ↑ Wu et al. 2004, 32.
- ↑ Kovac 2020, 2.
- ↑ Fidele et al. 2024, 3.
- ↑ Ομάδες ανθρώπων που μετατοπίστηκαν από τους Ίνκας, είτε αναγκαστικά είτε εθελοντικά, σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας ως τεχνίτες, καλλιεργητές ή στρατιώτες.
- ↑ Lara and Bray 2025, 3.
- ↑ Barański et al. 2024, 11.
- ↑ Balachandran 2019, 14.
- ↑ Nadali et al. 2024, 7.
- ↑ Price et al. 2020, 4387
- ↑ Wu et al. 2004, 35.
- ↑ Kovac 2020, 5.
- ↑ Fidele et al. 2024, 6.
- ↑ Πρόκειται για εργαλεία από ψημένο πηλό, σε σχήμα μανιταριού, με κυλινδρική λαβή και ημισφαιρική ενεργή επιφάνεια, που χρησιμοποιούνται για τη διαμόρφωση, λέπτυνση και λείανση των τοιχωμάτων αγγείων μέσω της τεχνικής του golpeado (χτύπημα)
- ↑ Lara and Bray 2025, 4.
- ↑ Barański et al. 2024, 5.
- ↑ Balachandran 2019, 10.
- ↑ Nadali et al. 2024, 10.
- ↑ Price et al. 2020, 4389.
- ↑ Wu et al. 2004, 40.
- ↑ Kovac 2020, 8.
- ↑ Fidele et al. 2024, 12.
- ↑ Lara and Bray 2025, 11.
- ↑ Barański et al. 2024, 12.
Βιβλιογραφία
- Balachandran, S. 2019. "Bringing Back the (Ancient) Bodies: The Potters’ Sensory Experiences and the Firing of Red, Black and Purple Greek Vases." Arts 8(2):70. https://doi.org/10.3390/arts8020070
- Barański, M.Z., et al. 2024. "Funerary vs. domestic vessels from the Hallstatt period. A study on ceramics from Milejowice and Domasław." Scientific Reports 14: 70219. https://doi.org/10.1038/s41598-024-70219-7
- Lara, C., Bray, T.L. 2025. "New insights from Ecuador into Inca-style pottery production in the Cañari region." Journal of Anthropological Archaeology 77: 101636. https://doi.org/10.1016/j.jaa.2024.101636
- Price, C., et al. 2020. "Identifying the Unknown Content of an Ancient Egyptian Sealed Alabaster Vase." Journal of Chemical Education 97(12): 4385-4391. https://doi.org/10.1021/acs.jchemed.0c00386
- Kovac, M. 2020. "Paint it black: Wealth-in-people and Early Classic Maya blackware pottery." Archaeological and Anthropological Sciences 12: 99. https://doi.org/10.1007/s12520-020-01048-8
- Wu, L., et al. 2004. "The discovery of early pottery in China." Antiquity 78(301): 31-47. https://doi.org/10.1017/S0003598X00112910
- Fidele, T., et al. 2024. "An archaeological and archaeometric study of Late Punic–Roman Pottery from the Tas-Silġ Sanctuary and the Zejtun Villa, Malta." Libyan Studies 55: 1-22. https://doi.org/10.1017/lis.2024.8
- Nadali, D., et al. 2024. "The Third Millennium B.C.E. Pottery Sequence of Southern Mesopotamia: Pottery Chronology as Seen from Tell Zurghul/Nigin, Mound A." Cambridge Archaeological Journal 34: 1-22. https://doi.org/10.1017/S0959774323000192
