Όστρακο (αρχαιολογία): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από archaeology
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση
← Παλαιότερη επεξεργασία
ΟπτικήΚώδικας wiki
 
(6 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από τον ίδιο χρήστη δεν εμφανίζεται)
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
[[Image:AGMA Ostrakon Cimon.jpg|right|thumb|220px|Όστρακον χαραγμένο με το όνομα «Κίμων [γιος] του Μιλτιάδη», για τον Κίμωνα, έναν Αθηναίο πολιτικό.]]
Το '''όστρακο''' (ostracon) είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα υλικά της αρχαίας γραφής, συνδυάζοντας την πρακτικότητα με την ιστορική αξία. Ως σπασμένα κομμάτια κεραμεικών [[αγγείο (αρχαιολογία)|αγγείων]] ή ασβεστολιθικών πλακών, χρησιμοποιούνταν ευρέως στην αρχαιότητα για σύντομα κείμενα, λόγω της εύκολης πρόσβασης και του χαμηλού κόστους τους. Η λέξη «όστρακον» προέρχεται από την αρχαία ελληνική, όπου αρχικά αναφερόταν σε κέλυφος ζώου, όπως χελώνας ή όστρακου, και αργότερα επεκτάθηκε σε οποιοδήποτε σκληρό κομμάτι, ιδίως κεραμεικό<ref>Caputo and Lougovaya 2020, 1.</ref>.  
Το '''όστρακο''' (ostracon) είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα υλικά της αρχαίας γραφής, συνδυάζοντας την πρακτικότητα με την ιστορική αξία. Ως σπασμένα κομμάτια κεραμεικών [[αγγείο (αρχαιολογία)|αγγείων]] ή ασβεστολιθικών πλακών, χρησιμοποιούνταν ευρέως στην αρχαιότητα για σύντομα κείμενα, λόγω της εύκολης πρόσβασης και του χαμηλού κόστους τους. Η λέξη «όστρακον» προέρχεται από την αρχαία ελληνική, όπου αρχικά αναφερόταν σε κέλυφος ζώου, όπως χελώνας ή όστρακου, και αργότερα επεκτάθηκε σε οποιοδήποτε σκληρό κομμάτι, ιδίως κεραμεικό<ref>Caputo and Lougovaya 2020, 1.</ref>.  


==Ορισμός και ταξινόμηση==
==Ορισμός και ταξινόμηση==
[[Image:Athen Stoa Ostrakismos 2.jpg|right|thumb|220px|Αρχαιοελληνικά όστρακα για τον οστρακισμό του Θεμιστοκλή το 472/471 ΠΚΕ]]
Το όστρακον είναι ένα κομμάτι σπασμένου αγγείου, συνήθως κεραμεικού, που φέρει κείμενο και χρησιμοποιείται δευτερογενώς ως υλικό γραφής. Δεν περιλαμβάνονται τα κείμενα σε άθικτα αγγεία, όπως τα [[titulus pictus|tituli picti]]<ref>Το titulus pictus είναι αρχαία ρωμαϊκή εμπορική επιγραφή που αποτυπωνόταν στην επιφάνεια ορισμένων αντικειμένων, συνήθως στον λαιμό ενός αμφορέα. Συνήθως, αυτές οι επιγραφές σχεδιάζονταν με κόκκινο ή μαύρο χρώμα. Η επιγραφή καθόριζε πληροφορίες όπως προέλευση, προορισμό, τύπος προϊόντος και ιδιοκτήτη.</ref>, αλλά μόνο σε θραύσματα<ref>Maltomini 2012, 33-34.</ref>. Στην αιγυπτιακή παράδοση, περιλαμβάνονται και ασβεστολιθικές πλάκες, λόγω παρόμοιων διαστάσεων και χρήσεων<ref>Caputo 2019, 94.</ref>. Η ταξινόμηση βασίζεται σε τύπους κειμένων: ντοκουμέντα (φορολογικά, επιστολές), παραλογοτεχνικά (σχολικές ασκήσεις, μαγικά) και λογοτεχνικά (αποσπάσματα ποιημάτων)<ref>Maltomini 2012, 36-38.</ref>. Η υλική ανάλυση, όπως η προέλευση της [[κεραμεική]]ς, βοηθά στην κατανόηση των μοτίβων χρήσης, με παραδείγματα από διαφορετικές περιόδους και περιοχές<ref>Caputo 2019, 101-102.</ref>.
Το όστρακον είναι ένα κομμάτι σπασμένου αγγείου, συνήθως κεραμεικού, που φέρει κείμενο και χρησιμοποιείται δευτερογενώς ως υλικό γραφής. Δεν περιλαμβάνονται τα κείμενα σε άθικτα αγγεία, όπως τα [[titulus pictus|tituli picti]]<ref>Το titulus pictus είναι αρχαία ρωμαϊκή εμπορική επιγραφή που αποτυπωνόταν στην επιφάνεια ορισμένων αντικειμένων, συνήθως στον λαιμό ενός αμφορέα. Συνήθως, αυτές οι επιγραφές σχεδιάζονταν με κόκκινο ή μαύρο χρώμα. Η επιγραφή καθόριζε πληροφορίες όπως προέλευση, προορισμό, τύπος προϊόντος και ιδιοκτήτη.</ref>, αλλά μόνο σε θραύσματα<ref>Maltomini 2012, 33-34.</ref>. Στην αιγυπτιακή παράδοση, περιλαμβάνονται και ασβεστολιθικές πλάκες, λόγω παρόμοιων διαστάσεων και χρήσεων<ref>Caputo 2019, 94.</ref>. Η ταξινόμηση βασίζεται σε τύπους κειμένων: ντοκουμέντα (φορολογικά, επιστολές), παραλογοτεχνικά (σχολικές ασκήσεις, μαγικά) και λογοτεχνικά (αποσπάσματα ποιημάτων)<ref>Maltomini 2012, 36-38.</ref>. Η υλική ανάλυση, όπως η προέλευση της [[κεραμεική]]ς, βοηθά στην κατανόηση των μοτίβων χρήσης, με παραδείγματα από διαφορετικές περιόδους και περιοχές<ref>Caputo 2019, 101-102.</ref>.


Γραμμή 8: Γραμμή 10:


==Παραδείγματα από την αρχαία Αθήνα και την αρχαία Αίγυπτο==
==Παραδείγματα από την αρχαία Αθήνα και την αρχαία Αίγυπτο==
[[File:Egyptian - Ostracon with a Royal Head - Walters 321.jpg|thumb|220px|Ο φαραώ του Νέου Βασιλείου Μουσείο τέχνης Γουόλτερς, Βαλτιμόρη ]]
Από την Αγορά της Αθήνας, μια κατάθεση 150 οστράκων του 480 ΠΚΕ περιλαμβάνει ψήφους για τον Ξάνθιππο, πατέρα του Περικλή, αποκαλύπτοντας σχήματα γραμμάτων και ορθογραφία<ref>Rothe et al. 2017, 443.</ref>. Τέτοιου είδους ευρήματα φωτίζουν την αθηναϊκή δημοκρατία και την παιδεία<ref>Rothe et al. 2017, 508.</ref>. Στην αρχαία Αίγυπτο, η ιδιωτική συλλογή Deissmann περιλαμβάνει 87 οστράκα από Θήβα και Φαγιούμ, με φορολογικά και ιδιωτικά κείμενα, όπως εντολή ενοικίασης όνου<ref>Horsley and Lee 1997, 28-29</ref>. Από την Ψελκίδα (σημερινή El-Dakka) 33 όστρακα υποδεικνύουν εμπορικές συναλλαγές<ref>Maxfield 2011, 163</ref>. Στην Τριμιθίδα (σημερινή Amheida), βρέθηκαν 946 οστράκα από τον 3ο-4ο αι. που χρησιμοποιούνταν ως ετικέτες πηγαδιών, με στρωματογραφική ανάλυση για χρονολόγηση<ref>Caputo 2019, 110-111.</ref>. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ποικιλία, από [[πολιτική]] έως [[οικονομία|οικονομική]] χρήση.
Από την Αγορά της Αθήνας, μια κατάθεση 150 οστράκων του 480 ΠΚΕ περιλαμβάνει ψήφους για τον Ξάνθιππο, πατέρα του Περικλή, αποκαλύπτοντας σχήματα γραμμάτων και ορθογραφία<ref>Rothe et al. 2017, 443.</ref>. Τέτοιου είδους ευρήματα φωτίζουν την αθηναϊκή δημοκρατία και την παιδεία<ref>Rothe et al. 2017, 508.</ref>. Στην αρχαία Αίγυπτο, η ιδιωτική συλλογή Deissmann περιλαμβάνει 87 οστράκα από Θήβα και Φαγιούμ, με φορολογικά και ιδιωτικά κείμενα, όπως εντολή ενοικίασης όνου<ref>Horsley and Lee 1997, 28-29</ref>. Από την Ψελκίδα (σημερινή El-Dakka) 33 όστρακα υποδεικνύουν εμπορικές συναλλαγές<ref>Maxfield 2011, 163</ref>. Στην Τριμιθίδα (σημερινή Amheida), βρέθηκαν 946 οστράκα από τον 3ο-4ο αι. που χρησιμοποιούνταν ως ετικέτες πηγαδιών, με στρωματογραφική ανάλυση για χρονολόγηση<ref>Caputo 2019, 110-111.</ref>. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ποικιλία, από [[πολιτική]] έως [[οικονομία|οικονομική]] χρήση.
==Αρχαιολογική σημασία και μεθοδολογίες==
Η μελέτη οστράκων έχει εξελιχθεί τα τελευταία 100 χρόνια, από φιλολογική σε διεπιστημονική, ενσωματώνοντας την κεραμολογία και την [[αρχαιολογία]]<ref>Caputo 2019: 94</ref>. Πρώιμες εργασίες, όπως του Wilcken το 1899, εστίαζαν σε χρώματα και προέλευση <ref>Caputo 2019: 94-95</ref>. Σήμερα, συστήματα ταξινόμησης όπως το Dakhleh Oasis Fabric System βοηθούν στη σύνδεση υλικού με κείμενα<ref>Caputo 2019, 101-103.</ref>. Σημαντικά ευρήματα από ανασκαφές όπως στην Κροκοδιλώ<ref>Πρόκειται για το όνομα ενός αρχαίου ρωμαϊκού οχυρού (praesidium) στην Ανατολική Έρημο της Αιγύπτου, στην εμπορική οδό που ένωνε την Κόπτο (στην κοιλάδα του Νείλου) με τον Μυός Όρμο (στην Ερυθρά Θάλασσα). Το οχυρό πήρε το όνομά του από έναν βράχο που βρίσκεται εκεί κοντά και του οποίου το σχήμα θυμίζει κροκόδειλο. Το όνομα εμφανίζεται σε αρχαιολογικά ευρήματα, κυρίως σε όστρακα (κομμάτια κεραμιδιών ή αγγείων με γραπτά κείμενα), τα οποία περιέχουν στρατιωτική και ιδιωτική αλληλογραφία των κατοίκων και της φρουράς του οχυρού κατά τη ρωμαϊκή περίοδο (κυρίως 1ο-2ο αιώνα).</ref> υποδεικνύουν χρήση σε στρατιωτικές δομές<ref>Maxfield 2011, 159-160.</ref>. Τα όστρακα προσφέρουν εικόνες κοινωνικής δομής, οικονομίας και [[πολιτισμός|πολιτιστικής]] ανταλλαγής, αλλά απαιτούν προσοχή για αποφυγή λανθασμένων ερμηνειών<ref>Caputo and Lougovaya 2020, 11-12.</ref>. Μελλοντικές έρευνες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες όπως η πολυφασματική απεικόνιση για καλύτερη ανάγνωση<ref>Caputo and Lougovaya 2020, 59-60.</ref>. Η διεπιστημονική μελέτη των οστράκων ενισχύει την κατανόηση, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα την ανάγκη για ανοιχτές πηγές και επαληθεύσιμες αναφορές<ref>Maltomini 2012, 40.</ref>.


==Παραπομπές==
==Παραπομπές==
<references/>
<references/>
==Βιβλιογραφία==
*Caputo, C. and Lougovaya, J. (eds.). 2020. ''Using Ostraca in the Ancient World: New Discoveries and Methodologies''. Berlin: Walter de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110712902
*Caputo, C. 2019. "One Hundred Years of Studying Ostraca from Egypt." In: Capasso, M. (ed.) ''New Ways Out of the Labyrinth''. Milan: LED. https://doi.org/10.1515/9783110641042-006
*Horsley, G.H.R. and Lee, J. 1997. "The Deissmann Ostraca after 75 Years in Sydney." ''Ancient History Resources for Teachers'' 27: 21-34. https://pdfs.semanticscholar.org/9c23/52f65bc0b09b6b50dba4f6c5ca7f2ecdeefe.pdf
*Maltomini, F. 2012. "Greek Ostraca: An overview." ''Manuscript Cultures'' 5: 33-40. https://www.csmc.uni-hamburg.de/publications/mc/files/articles/mc05-articles-maltomini.pdf
*Maxfield, V.A. 2011. "Ostraca and the Roman Army in the Eastern Desert." ''Bulletin of the Institute of Classical Studies'' 54: 153-173. https://www.researchgate.net/publication/229809763_Ostraca_and_the_Roman_army_in_the_Eastern_Desert
*Rothe, U., Lawall, M., and Willemsen, F. 2017. "New Ostraka from the Athenian Agora." ''Hesperia'' 86: 443-508. https://doi.org/10.2972/hesperia.86.3.0443
[[Κατηγορία:Όστρακα]]

Τελευταία αναθεώρηση της 02:18, 10 Νοεμβρίου 2025

Όστρακον χαραγμένο με το όνομα «Κίμων [γιος] του Μιλτιάδη», για τον Κίμωνα, έναν Αθηναίο πολιτικό.

Το όστρακο (ostracon) είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα υλικά της αρχαίας γραφής, συνδυάζοντας την πρακτικότητα με την ιστορική αξία. Ως σπασμένα κομμάτια κεραμεικών αγγείων ή ασβεστολιθικών πλακών, χρησιμοποιούνταν ευρέως στην αρχαιότητα για σύντομα κείμενα, λόγω της εύκολης πρόσβασης και του χαμηλού κόστους τους. Η λέξη «όστρακον» προέρχεται από την αρχαία ελληνική, όπου αρχικά αναφερόταν σε κέλυφος ζώου, όπως χελώνας ή όστρακου, και αργότερα επεκτάθηκε σε οποιοδήποτε σκληρό κομμάτι, ιδίως κεραμεικό[1].

Ορισμός και ταξινόμηση

Αρχαιοελληνικά όστρακα για τον οστρακισμό του Θεμιστοκλή το 472/471 ΠΚΕ

Το όστρακον είναι ένα κομμάτι σπασμένου αγγείου, συνήθως κεραμεικού, που φέρει κείμενο και χρησιμοποιείται δευτερογενώς ως υλικό γραφής. Δεν περιλαμβάνονται τα κείμενα σε άθικτα αγγεία, όπως τα tituli picti[2], αλλά μόνο σε θραύσματα[3]. Στην αιγυπτιακή παράδοση, περιλαμβάνονται και ασβεστολιθικές πλάκες, λόγω παρόμοιων διαστάσεων και χρήσεων[4]. Η ταξινόμηση βασίζεται σε τύπους κειμένων: ντοκουμέντα (φορολογικά, επιστολές), παραλογοτεχνικά (σχολικές ασκήσεις, μαγικά) και λογοτεχνικά (αποσπάσματα ποιημάτων)[5]. Η υλική ανάλυση, όπως η προέλευση της κεραμεικής, βοηθά στην κατανόηση των μοτίβων χρήσης, με παραδείγματα από διαφορετικές περιόδους και περιοχές[6].

Χρήσεις στην αρχαία Ελλάδα

Στην κλασική Ελλάδα, τα όστρακα συνδέονταν κυρίως με τον οστρακισμό, μια διαδικασία στην αρχαία Αθήνα, κατά την οποία οι πολίτες ψήφιζαν για εξορία επικίνδυνων πολιτικών, χαράσσοντας ονόματα σε θραύσματα[7]. Περισσότερα από 12.000 όστρακα έχουν βρεθεί στην Αγορά και τον Κεραμεικό, χρονολογούμενα στον 5ο αι. ΠΚΕ[8]. Στους ελληνιστικούς χρόνους, ιδίως στην Αίγυπτο, χρησιμοποιούνταν για διοικητικά έγγραφα, όπως αποδείξεις φόρων και λογαριασμούς, λόγω σπανιότητας παπύρου σε απομακρυσμένες περιοχές[9]. Στρατιωτικές χρήσεις περιλαμβάνουν εντολές και καταλόγους φρουρών, όπως στο Mons Claudianus[10] [11]. Η επιλογή θραυσμάτων εξαρτιόταν από την ποιότητα επιφάνειας, με προτίμηση σε λεία κομμάτια για καλύτερη γραφή[12]. Στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, τα όστρακα χρησίμευαν για ασκήσεις αλφαβήτου και μαθηματικά, όντας ουσιαστικά ο «πάπυρος των φτωχών»[13].

Παραδείγματα από την αρχαία Αθήνα και την αρχαία Αίγυπτο

Ο φαραώ του Νέου Βασιλείου Μουσείο τέχνης Γουόλτερς, Βαλτιμόρη

Από την Αγορά της Αθήνας, μια κατάθεση 150 οστράκων του 480 ΠΚΕ περιλαμβάνει ψήφους για τον Ξάνθιππο, πατέρα του Περικλή, αποκαλύπτοντας σχήματα γραμμάτων και ορθογραφία[14]. Τέτοιου είδους ευρήματα φωτίζουν την αθηναϊκή δημοκρατία και την παιδεία[15]. Στην αρχαία Αίγυπτο, η ιδιωτική συλλογή Deissmann περιλαμβάνει 87 οστράκα από Θήβα και Φαγιούμ, με φορολογικά και ιδιωτικά κείμενα, όπως εντολή ενοικίασης όνου[16]. Από την Ψελκίδα (σημερινή El-Dakka) 33 όστρακα υποδεικνύουν εμπορικές συναλλαγές[17]. Στην Τριμιθίδα (σημερινή Amheida), βρέθηκαν 946 οστράκα από τον 3ο-4ο αι. που χρησιμοποιούνταν ως ετικέτες πηγαδιών, με στρωματογραφική ανάλυση για χρονολόγηση[18]. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ποικιλία, από πολιτική έως οικονομική χρήση.

Αρχαιολογική σημασία και μεθοδολογίες

Η μελέτη οστράκων έχει εξελιχθεί τα τελευταία 100 χρόνια, από φιλολογική σε διεπιστημονική, ενσωματώνοντας την κεραμολογία και την αρχαιολογία[19]. Πρώιμες εργασίες, όπως του Wilcken το 1899, εστίαζαν σε χρώματα και προέλευση [20]. Σήμερα, συστήματα ταξινόμησης όπως το Dakhleh Oasis Fabric System βοηθούν στη σύνδεση υλικού με κείμενα[21]. Σημαντικά ευρήματα από ανασκαφές όπως στην Κροκοδιλώ[22] υποδεικνύουν χρήση σε στρατιωτικές δομές[23]. Τα όστρακα προσφέρουν εικόνες κοινωνικής δομής, οικονομίας και πολιτιστικής ανταλλαγής, αλλά απαιτούν προσοχή για αποφυγή λανθασμένων ερμηνειών[24]. Μελλοντικές έρευνες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες όπως η πολυφασματική απεικόνιση για καλύτερη ανάγνωση[25]. Η διεπιστημονική μελέτη των οστράκων ενισχύει την κατανόηση, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα την ανάγκη για ανοιχτές πηγές και επαληθεύσιμες αναφορές[26].

Παραπομπές

  1. ↑ Caputo and Lougovaya 2020, 1.
  2. ↑ Το titulus pictus είναι αρχαία ρωμαϊκή εμπορική επιγραφή που αποτυπωνόταν στην επιφάνεια ορισμένων αντικειμένων, συνήθως στον λαιμό ενός αμφορέα. Συνήθως, αυτές οι επιγραφές σχεδιάζονταν με κόκκινο ή μαύρο χρώμα. Η επιγραφή καθόριζε πληροφορίες όπως προέλευση, προορισμό, τύπος προϊόντος και ιδιοκτήτη.
  3. ↑ Maltomini 2012, 33-34.
  4. ↑ Caputo 2019, 94.
  5. ↑ Maltomini 2012, 36-38.
  6. ↑ Caputo 2019, 101-102.
  7. ↑ Caputo and Lougovaya 2020, 2.
  8. ↑ Maltomini 2012, 35.
  9. ↑ Maxfield 2011, 156.
  10. ↑ Το όρος του Κλαύδιου είναι αρχαίο λατομείο που βρίσκεται στην ανατολική έρημο της Αιγύπτου. Βρισκόταν σε ακατοίκητη περιοχή κοντά στην Καινόπολη του Νείλου βόρεια των Θηβών. Λειτούργησε από τα τέλη του 1ου αιώνα μέχρι και τα μέσα του 3ου αιώνα και έβγαζε γνεύσιο.
  11. ↑ Maxfield 2011, 161-162.
  12. ↑ Caputo 2019, 95-96.
  13. ↑ Maltomini 2012, 37.
  14. ↑ Rothe et al. 2017, 443.
  15. ↑ Rothe et al. 2017, 508.
  16. ↑ Horsley and Lee 1997, 28-29
  17. ↑ Maxfield 2011, 163
  18. ↑ Caputo 2019, 110-111.
  19. ↑ Caputo 2019: 94
  20. ↑ Caputo 2019: 94-95
  21. ↑ Caputo 2019, 101-103.
  22. ↑ Πρόκειται για το όνομα ενός αρχαίου ρωμαϊκού οχυρού (praesidium) στην Ανατολική Έρημο της Αιγύπτου, στην εμπορική οδό που ένωνε την Κόπτο (στην κοιλάδα του Νείλου) με τον Μυός Όρμο (στην Ερυθρά Θάλασσα). Το οχυρό πήρε το όνομά του από έναν βράχο που βρίσκεται εκεί κοντά και του οποίου το σχήμα θυμίζει κροκόδειλο. Το όνομα εμφανίζεται σε αρχαιολογικά ευρήματα, κυρίως σε όστρακα (κομμάτια κεραμιδιών ή αγγείων με γραπτά κείμενα), τα οποία περιέχουν στρατιωτική και ιδιωτική αλληλογραφία των κατοίκων και της φρουράς του οχυρού κατά τη ρωμαϊκή περίοδο (κυρίως 1ο-2ο αιώνα).
  23. ↑ Maxfield 2011, 159-160.
  24. ↑ Caputo and Lougovaya 2020, 11-12.
  25. ↑ Caputo and Lougovaya 2020, 59-60.
  26. ↑ Maltomini 2012, 40.

Βιβλιογραφία

Ανακτήθηκε από «https://archaeology.archive.gr/mediawiki-1.44.0/index.php?title=Όστρακο_(αρχαιολογία)&oldid=1384»