Κοινότητα
Η κοινότητα (community) είναι μια πολυδιάστατη έννοια που έχει απασχολήσει κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, αρχαιολόγους, βιολόγους, οικολόγους και ερευνητές της δημόσιας υγείας για δεκαετίες. Σε ένα όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η κοινότητα παρέχει το πλαίσιο για κοινωνική συνοχή και ταυτότητα[1] Η διαχρονική της σημασία γίνεται ιδιαίτερα εμφανής σε πεδία όπου η συλλογικότητα λειτουργεί ως προϋπόθεση για κοινωνική σταθερότητα, όπως στην τοπική ανάπτυξη, στην εκπαίδευση και στη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με ορισμούς από έρευνες, η κοινότητα περιλαμβάνει στοιχεία όπως ο τόπος, οι κοινοί δεσμοί και η ποικιλομορφία[2] Αυτά τα χαρακτηριστικά συγκροτούν ένα εννοιολογικό πλαίσιο μέσω του οποίου καθίσταται εφικτή η ανάλυση των κοινωνικών σχέσεων και των δυναμικών που αναπτύσσονται ανάμεσα στα μέλη ενός κοινωνικού συνόλου.
Η ιστορική εξέλιξη της έννοιας ξεκινά από κλασικούς θεωρητικούς όπως ο Φέρντιναντ Τένις (Ferdinand Tönnies). Για παράδειγμα, σε εκπαιδευτικά πλαίσια, η κοινότητα μπορεί να νοηθεί ως χώρος αντίστασης στην εξουσία ή ως ακαδημαϊκή ομάδα[3]. Αυτές οι προσεγγίσεις αναδεικνύουν ότι η κοινότητα λειτουργεί ταυτόχρονα ως δομή και ως διαδικασία. Είναι πεδίο στο οποίο καλλιεργούνται ταυτότητες, διαπραγματεύονται σχέσεις και παράγονται μορφές συμμετοχής ή αποκλεισμού. Η ευελιξία της έννοιας καθιστά δυνατή την ερμηνεία της ως μηχανισμού ενδυνάμωσης ή ως παράγοντα αναπαραγωγής ιεραρχιών, ανάλογα με το εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο.
Η τυπολογία της κοινότητας κατά MacQueen και συνεργάτες
Η τυπολογία των MacQueen et al. (2001) για την κοινότητα, βασισμένη σε εμπειρική ανάλυση ορισμών από διαφορετικές ομάδες, αναγνωρίζει πέντε βασικούς πυρήνες: locus (τόπος), sharing (κοινή χρήση), joint action (κοινή δράση), social ties (κοινωνικούς δεσμούς) και diversity (ποικιλομορφία), παρέχοντας ένα πλαίσιο για συμμετοχική δημόσια υγεία.[4] Αυτή η δομή προέκυψε από ιεραρχική ανάλυση συστάδων 113 ορισμών, όπου κάθε πυρήνας αντανακλά πτυχές προσωπικών αλληλεπιδράσεων, με το 27% των ορισμών να περιλαμβάνει όλους τους πυρήνες ή τέσσερεις εξαιρουμένης της ποικιλομορφίας[5]. Στο εννοιολογικό πλαίσιο της υγείας, η τυπολογία εφαρμόζεται για να ενισχύσει συνεργασίες, αναγνωρίζοντας ότι οι κοινότητες δεν είναι ομοιογενείς αλλά δυναμικές, με πολλαπλά μοντέλα συνεργασίας[6]
Το locus αναφέρεται στο χωρικό πλαίσιο ή τόπο που δίνει συγκεκριμένη υπόσταση στην κοινότητα, όπως γεωγραφικές περιοχές (γειτονιές, πόλεις) ή μη φυσικούς χώρους (εργασιακά περιβάλλοντα, διαδικτυακές πλατφόρμες), παρέχοντας σταθερότητα και οριοθέτηση[7]. Σε ομάδες όπως Αφροαμερικανοί ή χρήστες ναρκωτικών, τονίστηκε ως πρωταρχικό, ενώ σε ομοφυλόφιλους λιγότερο, Καθώς προτίμησαν την κοινή ιστορία[8]. Το sharing περιλαμβάνει κοινές προοπτικές, αξίες και εμπειρίες, δημιουργώντας αίσθημα του ανήκειν και συνοχή, με παραδείγματα όπως κοινές μνήμες ή ενδιαφέροντα που ενισχύουν την ταυτότητα[9]. Σύμφωνα με σύγχρονες προσεγγίσεις, αυτός ο πυρήνας συνδέεται με κοινωνικές δομές που επηρεάζουν την υγεία[10].
Το joint action αφορά κοινές δραστηριότητες που καλλιεργούν συνεργασία και αλληλεγγύη, όπως ο εθελοντισμός ή καθαρισμός γειτονιών, μετατρέποντας ομάδες σε ενεργά σώματα[11]. Τα social ties είναι οι σχέσεις (ισχυρές ή αδύναμες) που παρέχουν εμπιστοσύνη και υποστήριξη, καθορίζοντας την ανθεκτικότητα σε κρίσεις[12] Τέλος, η diversity αναδεικνύει την ετερογένεια (πολιτισμική, κοινωνική), που μπορεί να εμπλουτίζει αλλά και να προκαλεί συγκρούσεις, απαιτώντας προσαρμογή σε πολλαπλές φωνές[13]. Σε εφαρμογές υγείας αυτή η ποικιλομορφία απαιτεί πολλαπλά μοντέλα για την αποφυγή αποκλεισμών[14] Συνολικά, η τυπολογία προσφέρει εργαλείο για την κατανόηση των δυναμικών κοινοτήτων σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα, ενισχύοντας τη συμμετοχή και την ισότητα[15].
Παραπομπές
- ↑ Brennan 2023.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1929.
- ↑ Patoulioti and Nilholm 2023, 3.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1930.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1932.
- ↑ Loue and Lloyd 2006, 460.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1931.
- ↑ Loue and Lloyd 2006, 460.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1931.
- ↑ CDC/ATSDR 2023, 10.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1932.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1932.
- ↑ MacQueen et al. 2001, 1933.
- ↑ Loue and Lloyd 2006, 461.
- ↑ CDC/ATSDR 2023, 10.
Βιβλιογραφία
CDC/ATSDR Committee on Community Engagement. (2023). Principles of Community Engagement (3rd Edition). Centers for Disease Control and Prevention. https://hsc.unm.edu/population-health/_documents/principles-of-community-engagement_3rd-edition.pdf
Loue, S., & Lloyd, L. S. (2006). Community health advocacy. Journal of Epidemiology and Community Health, 60(6), 458–463. https://doi.org/10.1136/jech.2004.023044
MacQueen, K. M., McLellan, E., Metzger, D. S., Kegeles, S., Strauss, R. P., Scotti, R., Blanchard, L., & Trotter II, R. T. (2001). What is community? An evidence-based definition for participatory public health. American Journal of Public Health, 91(12), 1929-1938. https://doi.org/10.2105/AJPH.91.12.1929
